Wikipedia:Artykuły na medal/Listopad i grudzień 2013

zajawka

Wojciech Fortuna (ur. 6 sierpnia 1952 w Zakopanem) – polski skoczek narciarski, zawodnik Wisły-Gwardii Zakopane, mistrz olimpijski i mistrz świata z Sapporo, trzykrotny medalista mistrzostw Polski. Czterokrotny uczestnik Turnieju Czterech Skoczni, najlepsze miejsce w klasyfikacji zajął podczas jego 21. edycji, kiedy to uplasował się na 18. pozycji. W reprezentacji Polski występował w latach 1970–1975. Karierę sportową zakończył w 1979. Autor książek Prawda o Sapporo (1993) i Szczęście w powietrzu (2000), które ukazały się w Stanach Zjednoczonych.

zajawka

Status Quo – brytyjski zespół rockowy założony przez Alana Lancastera i gitarzystę Francisa Rossiego w roku 1962 jako „The Spectres”. Spośród bardzo nielicznych grup powstałych w latach 60. i istniejących do dziś, Status Quo wciąż cieszy się dużą popularnością, szczególnie w Wielkiej Brytanii, gdzie uważany jest niemal za instytucję narodową. Na brytyjskiej scenie muzycznej zespół jest jednym z najstarszych i najaktywniejszych, równocześnie utrzymując popularność w pozostałych częściach świata. W ciągu trwającej ponad 50 lat kariery zespół dorobił się obszernej dyskografii, w znacznej mierze zawdzięczając swą sławę stosunkowo prostej technice gry na gitarach elektrycznych, połączeniu hard rocka i boogie oraz energicznym występom na żywo. Status Quo jest rekordzistą, jeśli chodzi o liczbę utworów umieszczonych na brytyjskiej liście przebojów – od 1968 było ich ponad 60.

zajawka

Flower – gra komputerowa wyprodukowana przez Thatgamecompany, zaprojektowana przez Jenovę Chena i Nicholasa Clarka. Flower został zapowiedziany w 2007 roku na Tokyo Game Show, a premierę miał w 2009 roku na konsoli PlayStation 3 poprzez PlayStation Network. W zamierzeniu Flower miał być duchowym następcą gry komputerowej Flow, poprzedniego dzieła Chena i Thatgamecompany. We Flower gracz przejmuje kontrolę nad wiatrem, dmuchając w płatek kwiatu przy użyciu kontrolera gry. Lot blisko kwiatów powoduje, że za płatkiem gracza „podążają” inne. Zbliżenie się do kwiatów może wywołać w świecie gry efekty uboczne, na przykład nadanie jaskrawych barw przedtem martwym polom lub aktywowanie nieruchomych wiatraków. W grze nie ma żadnych tekstów ani dialogów, co powoduje, że narracja wyrażona jest głównie poprzez formę wizualną oraz sygnały emocjonalne.

zajawka

SMS Seydlitz – niemiecki krążownik liniowy (według oryginalnej nomenklatury wielki krążownik, niem.: Großer Kreuzer) z okresu I wojny światowej, jedyny okręt swojego typu. Oddany do służby w 1913 roku jako czwarta jednostka swojej klasy w Kaiserliche Marine, został nazwany na pamiątkę pruskiego generała kawalerii Friedricha Wilhelma von Seydlitza (1721–1773), uczestnika wojny siedmioletniej. Podczas wojny uczestniczył w większości akcji Hochseeflotte na Morzu Północnym, w tym bitwach na Dogger Bank w 1915 i jutlandzkiej w 1916 roku, oraz akcjach przeciwko miastom wschodniego wybrzeża Anglii. W 1915 roku działał również przez pewien czas na Morzu Bałtyckim. Kilkakrotnie poważnie uszkodzony, dzięki mocnej i zrównoważonej konstrukcji nie uległ zniszczeniu i przetrwał do końca wojny. W listopadzie 1918 roku, na mocy postanowień rozejmu w Compiègne, „Seydlitz” został wraz z większością okrętów Hochseeflotte internowany w Scapa Flow. 21 czerwca 1919 roku jego załoga dokonała samozatopienia dla uniknięcia przejęcia jednostki przez zwycięskich aliantów. Wrak został wydobyty i zezłomowany w latach 1928–1930.

zajawka

Hawker P.1127 i Hawker Siddeley Kestrel FGA.1 – eksperymentalne i rozwojowe samoloty, które dały początek serii samolotów Hawker Siddeley Harrier, pierwszych produkowanych seryjnie odrzutowych samolotów bliskiego wsparcia powietrznego pionowego/krótkiego startu i lądowania. P.1127 powstawał od 1957 roku na bazie nowego silnika Bristol Pegasus z ciągiem wektorowanym. W ciągu kolejnych sześciu lat testowano różne rodzaje startów i lądowań, także na lotniskowcach. Trzy pierwsze prototypy rozbiły się podczas testów, jeden podczas Międzynarodowego Salonu Lotniczego w Paryżu w 1963 roku. Prace nad pokrewnym, naddźwiękowym samolotem Hawker Siddeley P.1154 zarzucono w 1965 roku. W rezultacie P.1127 (RAF), wariant zbliżony do Kestrela, w 1967 został skierowany do produkcji masowej pod nazwą Harrier. Harriery z powodzeniem służyły w lotnictwie wielu krajów, m.in. Wielkiej Brytanii, Stanów Zjednoczonych, Hiszpanii i Indii, często stacjonując na lotniskowcach.

zajawka

Linia kolejowa nr 336 (dawniej nazywana również Kolejką Izerską) – nieczynna, częściowo zlikwidowana, jednotorowa, niezelektryfikowana linia kolejowa miejscowego znaczenia o długości 8,065 km łącząca ładownię Mirsk z ładownią Świeradów Zdrój. W przeszłości linia liczyła łącznie 11,011 km i kończyła się na stacji kolejowej Świeradów Nadleśnictwo. Odcinek Świeradów Zdrój – Świeradów Nadleśnictwo od 15 grudnia 1995 r. był przeznaczony do likwidacji, a w 2013 r. został rozebrany. Linia jest położona w województwie dolnośląskim, na obszarze powiatów: lwóweckiego (gmina Mirsk) i lubańskiego (miasto Świeradów-Zdrój), przynależy do oddziału regionalnego PKP Polskich Linii Kolejowych we Wrocławiu i zakładu linii kolejowych w Wałbrzych.

zajawka

Sosna limba (Pinus cembra L.) – gatunek drzewa iglastego z rodziny sosnowatych. Występuje w górach centralnej Europy na obszarze Alp i Karpat (Tatry, Karpaty Wschodnie i Południowe). Rośnie w borach z udziałem modrzewia europejskiego najczęściej na wysokościach w przedziale 1400–2500 m n.p.m. Jest to drzewo wolno rosnące i długowieczne, bardzo odporne na niskie temperatury, wiatry i szkodniki. Drewno limby było dawniej wszechstronnie użytkowane, nasiona zaś, zwane orzeszkami, były wykorzystywane jako jadalne i lecznicze. Z pędów i żywicy destylowano olej limbowy. Ze względu na intensywną wycinkę drzew, zasięg gatunku uległ w przeszłości znacznemu zmniejszeniu. W niektórych krajach limba podlega prawnej ochronie gatunkowej (m.in. w Polsce), a jej siedliska chronione są w parkach narodowych i obszarach Natura 2000. Limba należy do gatunków raczej rzadko uprawianych poza naturalnym zasięgiem, głównie z powodu trudności ze zdobyciem nasion oraz wolnego wzrostu.

zajawka

Wydawnictwo Polskie R. Wegnera – polskie wydawnictwo działające w latach 1917–1950. Zostało założone jako spółka akcyjna przez Rudolfa Wegnera jako Wydawnictwo Polskie z siedzibą we Lwowie, a następnie w Poznaniu. W roku 1926 Wegner przejął je na własność i zmienił nazwę na Wydawnictwo Polskie R. Wegnera. Ukierunkowane było głównie na polską i zagraniczną literaturę piękną. W swoim dorobku ma szereg serii wydawniczych, z których najbardziej znane to „Biblioteka Laureatów Nobla” i „Cuda Polski”. Charakteryzowało się dużą dbałością o jakość techniczną, literacką i graficzną swoich książek, zwłaszcza luksusowych edycji bibliofilskich. Wielkość produkcji sięgała 300 nowych tytułów rocznie. W czasie II wojny światowej zostało przeniesione do Warszawy i prowadziło sprzedaż swoich zapasów magazynowych. W roku 1941 zmarł właściciel, Rudolf Wegner, a firma przeszła w ręce jego żony Wandy i córki, Ireny Rybotyckiej. Majątek wydawnictwa uległ praktycznie całkowitemu zniszczeniu w trakcie powstania warszawskiego. Po wojnie wznowiło funkcjonowanie, lecz w roku 1950 zostało znacjonalizowane i zlikwidowane. Jego działalność kontynuowana była w stosunkowo niedużej skali przez emigracyjne Wydawnictwo Polskie Tern (Rybitwa) Book w Londynie do lat 70. XX wieku.

zajawka

Tablice pamiątkowe Tchorka w Warszawie – tablice o wspólnym wzorze, stworzone na podstawie projektu Karola Tchorka z 1949 roku, upamiętniające znajdujące się w Warszawie miejsca walk i męczeństwa z czasów II wojny światowej. Tablice były stawiane w różnych punktach Warszawy począwszy od lat 50. XX wieku. Wiele z nich uległo jednak zniszczeniu w trakcie wyburzeń domów oraz modernizacji i rozbudowy miejskiej sieci komunikacyjnej. W 2013 roku w granicach administracyjnych Warszawy znajdowało się ponad 160 tablic Tchorka. Stanowią one jeden z najbardziej charakterystycznych elementów pejzażu stolicy. Tablice pamiątkowe Tchorka wykonane są z szarego piaskowca. Występują w formie tablic-płaskorzeźb, zazwyczaj wmurowanych w ściany budynków, lub w postaci wolno stojących monolitów. Część tablic naściennych została wmurowana we fragmenty zachowanych murów z czasów wojny i okupacji (zazwyczaj są to fragmenty ścian nieistniejących już budynków). Centralnym motywem tablic wykonanych według oryginalnego projektu Tchorka jest symbol krzyża maltańskiego.

zajawka

Polskie Towarzystwo „Oświata” w Mińsku (znane także pod nazwą: Towarzystwo „Oświata” i „Oświata”) – polska organizacja społeczna założona w 1905 roku, działająca w Mińsku i na terenie guberni mińskiej Imperium Rosyjskiego. Do 1907 roku jej działalność odbywała się w konspiracji, w latach 1907–1909 legalnie, następnie ponownie w konspiracji. Towarzystwo miało za cel edukowanie mieszkańców Mińszczyzny, zwłaszcza dzieci, w duchu polskości, a także rozpowszechnianie na tych ziemiach polskiej kultury, języka i umacnianie świadomości narodowej. Organizacja była prześladowana, a w okresie legalnej działalności traktowana z niechęcią przez władze rosyjskie, ponieważ umacnianie polskości na ziemiach zabranych było sprzeczne z realizowaną przez administrację państwową strategią rusyfikacji i asymilacji.

zajawka

Akcja AB – potoczna nazwa tzw. Nadzwyczajnej Akcji Pacyfikacyjnej (niem. Ausserordentliche Befriedungsaktion – AB), którą okupanci niemieccy przeprowadzili na terytorium Generalnego Gubernatorstwa między majem a lipcem 1940. Ausserordentliche Befriedungsaktion miała charakter ludobójstwa i stanowiła kontynuację tzw. akcji „Inteligencja” (Intelligenzaktion) prowadzonej na okupowanych ziemiach polskich od września 1939. W ramach Akcji AB funkcjonariusze SS i policji niemieckiej zamordowali co najmniej 6500 Polaków – w tym ok. 3500 przedstawicieli polskich elit politycznych i intelektualnych oraz ok. 3000 przestępców kryminalnych. Najbardziej znaną zbrodnią popełnioną przez Niemców w ramach „Nadzwyczajnej Akcji Pacyfikacyjnej” były masowe egzekucje w Palmirach.

zajawka

Skoki narciarskie na Mistrzostwach Świata w Narciarstwie Klasycznym 2013 – zawody w skokach narciarskich, które zostały rozegrane między 21 lutego a 2 marca 2013 w Predazzo w ramach mistrzostw świata w narciarstwie klasycznym w Val di Fiemme. Wszystkie konkursy zostały przeprowadzone na skoczniach znajdujących się w kompleksie Trampolino Dal Ben. Po raz drugi w historii, po 2011 roku, podczas jednej edycji mistrzostw odbyło się pięć konkursów w skokach narciarskich. Rozegrano trzy konkursy indywidualne (zawody kobiet i mężczyzn na obiekcie HS 106 oraz mężczyzn na HS 134) oraz dwa drużynowe (zawody mężczyzn na skoczni HS 134 i konkurs mieszany na HS 106). Konkurs mieszany, w którym w każdej z drużyn wystartowało po dwóch mężczyzn i dwie kobiety, był pierwszymi tego typu zawodami o mistrzostwo świata w skokach narciarskich.

zajawka

Bitwa pod Gettysburgiem – najbardziej krwawa bitwa wojny secesyjnej, stoczona w dniach 1–3 lipca 1863 roku pod miastem Gettysburg w stanie Pensylwania. Armia Północnej Wirginii generała Roberta E. Lee została pokonana przez Armię Potomaku, ponosząc przy tym ogromne straty w ludziach; straty, które – przy ograniczonych możliwościach naboru rekruta – okazały się nie do odrobienia. Trzeciego, decydującego dnia, Lee popełnił błąd, nakazując atak na dobrze przygotowane centrum wojsk Unii. Ten manewr odebrał mu zwycięstwo i kosztował tysiące ofiar. Konfederacka armia, nieatakowana przez wojska Unii, wycofała się wprawdzie w dobrym porządku, ale nigdy już nie miała podjąć większej ofensywy. Wraz z upadkiem 4 lipca oblężonego Vicksburga, bitwa ta – choć nie decydująca sama w sobie – wyznaczyła punkt zwrotny, od którego Konfederacja systematycznie chyliła się ku upadkowi, a wojna secesyjna zbliżała się do końca, mimo że miała trwać jeszcze prawie dwa lata.

zajawka

Linia kolejowa nr 158 Rybnik Towarowy – Chałupki – linia kolejowa w południowo-zachodniej części województwa śląskiego. Linia na całej długości jest zelektryfikowana, odcinek Rybnik Towarowy – Wodzisław Śląski jest dwutorowy, a odcinek Wodzisław Śląski – Chałupki jednotorowy. Pociągi osobowe na linii kolejowej nr 158 są uruchamiane tylko na odcinku Wodzisław Śląski – Rybnik Towarowy, będącym częścią linii S74 Kolei Śląskich. Ruch towarowy odbywa się na całej długości linii.

zajawka

Amaterasu (jap. 天照 Świecąca na niebie), Amaterasu Ōmikami (jap. 天照大神, 天照大御神 Wielki i Święty Duch Świecący na Niebie) – japońska bogini słońca, narodzona z lewego oka boga Izanagiego i wyznaczona przez niego do panowania na Wysokiej Równinie Niebios – główne bóstwo shintō. Siostra władcy oceanu i boga burz Susanoo oraz boga księżyca Tsukuyomi. Amaterasu zesłała na ziemię swojego wnuka Ninigiego, który dał początek japońskiemu rodowi cesarskiemu. Głównym powodem uznawania bogini za protoplastę rodu cesarskiego może być fakt, że według niektórych mitów od Takamimusubiego wywodziły się pozostałe rody na archipelagu. Badacze zwracają uwagę na to, iż kult bogini słońca jest stosunkowo późny i najprawdopodobniej pochodzi od istniejących wcześniej mitów solarnych. Oprócz rodu cesarskiego żaden inny ród nie pochodził od Amaterasu, co uzasadnia jego wyjątkową pozycję. Uważana jest za dawczynię zdobyczy cywilizacji, takich jak rolnictwo, tkactwo czy budownictwo.

zajawka

Węgry zadebiutowały na Konkursie Piosenki Eurowizji w 1994 roku podczas 39. edycji festiwalu. Reprezentanci kraju wybierani są wewnętrznie lub podczas krajowych eliminacji. Od czasu debiutu konkursem zajmuje się publiczny nadawca telewizyjny – Magyar Televízió (MTV). Od 1994 roku Węgry kilka razy rezygnowały z udziału na konkursie: w 1996 nie przeszły rundy eliminacyjnej, a w 1998 ogłosiły przerwę, która trwała do 2005 roku. Kraj nigdy nie trafił na eurowizyjne podium. Najwyższym wynikiem w historii udziału jest 4. miejsce, które zdobyła Friderika Bayer z utworem „Kinek mondjam el vétkeimet?” w 1994 roku. W 2008 roku węgierska propozycja „Candlelight” Csézy osiągnęła najsłabszy rezultat – ostatnie miejsce w półfinale.

zajawka

Białoruś uczestniczy w Konkursie Piosenki Eurowizji od 2004 roku. Od czasu debiutu konkursem na Białorusi zajmuje się publiczny nadawca Narodowej Państwowej Kompanii Radiowo-Telewizyjnej Republiki Białorusi (BTRC). Reprezentanci wybierani są wewnętrznie przez białoruską telewizję lub podczas krajowego festiwalu EuroFest. Na dziesięć startów Białorusi w konkursie, jedynie trzem krajowym reprezentantom udało się awansować do finału festiwalu: Dzmitryjowi Kałdunowi w 2007, zespołowi 3+2 w 2010 i Alonie Łanskiej w 2013 roku. Najwyższy wynik osiągnął przedstawiciel Białorusi w 2007 roku. Był nim Kałdun, który z utworem „Work Your Magic” zajął 6. miejsce.

zajawka

Rosja uczestniczy w Konkursie Piosenki Eurowizji od 1994 roku. Reprezentant wybierany jest wewnętrznie przez nadawcę publicznego lub w trakcie selekcji narodowych Jewrowidienie. Konkurs jest nadawany przez dwie rosyjskie stacje telewizyjne: w 1994, 1996, 2008, 2010 i 2012 transmisją zajęła się Rossija 1, a w 1995, 1997, od 1999 do 2007, 2009 i 2011 – Pierwyj kanał. Rosja sześciokrotnie znalazła się na podium Konkursu Piosenki Eurowizji: duet t.A.T.u. z utworem „Nie wier’, nie bojsia” w 2003 oraz grupa Serebro z „Song #1” w 2007 roku zajęły trzecie miejsca, Alsou z piosenką „Solo” (2000), Dima Biłan z „Never Let You Go” (2006) i Buranowskije Babuszki z „Party for Everybody” (2012) zajęły drugie miejsca. Dima Biłan z utworem „Believe” wygrał 53. Konkurs Piosenki Eurowizji w 2008 roku. Dzięki temu Rosja była organizatorem Konkursu Piosenki Eurowizji w 2009 roku, który odbył się w Sportowym Kompleksie „Olimpijskij” w Moskwie.