Wojny husyckie

Wojny husyckie
	; Bitwa między husytami a krzyżowcami (prawdopodobnie jest to Bitwa pod Domažlicami)
Czas	30 lipca 1419 – 30 maja 1434
Miejsce	Europa Środkowa, głównie Kraje Korony Czeskiej
Terytorium	tereny obecnych Czech, Śląsk, Łużyce, Bawaria, Nowa Marchia
Przyczyna	I defenestracja praska (30 lipca), spalenie Jana Husa w 1415 roku
Wynik	zwycięstwo Husytów Kościół husycki uzyskał niezależność od papiestwa; Kompromis między utrakwistami i radą; Zygmunt Luksemburski zostaje Królem Czech;
Strony konfliktu
Husyci(1419–1423) Taboryci; Orebici; (1419–1424); Radykalni Husyci; (1423–1434) Taboryci; Orebici; (do 1424); Sierotki; (1424–1434); Czeska szlachta wyznania husyckiego; Wielkie Księstwo Litewskie; ; Wspierani przez:; Królestwo Polskie	Święte Cesarstwo Rzymskie Kraje Korony Czeskiej Czescy katolicy; Margrabstwo Moraw; Księstwa śląskie; Górne Łużyce; ; Marchia Miśnieńska; Księstwo Austriackie; Księstwo Bawarskie; Elektorat Saksonii; Marchia Brandenburska; Palatynat Reński, Królestwo Węgier; Państwo Kościelne; Zakon Maltański; Zakon krzyżacki; Królestwo Anglii, Despoci serbscy na Węgrzech Umiarkowani Husyci (Utrakwiści)(1423–1434)
Dowódcy
Jan Žižka†; Prokop Wielki †; Prokop Mały †; Ambrož Hradecký; Hynek Krušina z Lichtenburka; Jan Čapek z Sán; Diviš Bořek z Miletínka(1420–1423); Jan Roháč z Dubé; Bohuslav ze Schwanberga(1422–1425) †; Jan Želivský†; Mikuláš z Husi†; Biedrzych ze Strażnicy; Dobiesław Puchała; Bolko V Husyta; Piotr Polak; / Władysław II Jagiełło; / Zygmunt Korybutowicz;	Zygmunt Luksemburski; Papież Marcin V; Pippo Spano; Bohuslav ze Schwanberga(1419–1422); Ulrich II von Rosenberg; Čeněk z Vartemberka†; Jan Všember z Boskovic; Henry z Kravaře i Plumlov †; Jan I żagański; Jan ziębicki†; Fryderyk I Kłótnik; Fryderyk II Łagodny; Fryderyk I; Jan Wittelsbach; Henryk z Hradca†; Otto von Ziegenhain; Henryk Beaufort; Konrad IV Starszy; Przemek I opawski (do 1427); Puta III z Czastolowic; Albrecht II Habsburg; Albrecht z Koldic; Giuliano Cesarini; Ścibor Ściborowic; Diviš Bořek z Miletínka(1423–1434);
brak współrzędnych

Wojny husyckie – wojny religijne toczone na terenie Czech w latach 1419–1436, będące wynikiem krucjat organizowanych przez cesarza Zygmunta Luksemburskiego przy poparciu papiestwa^[2].

Przebieg wojen

Początkiem wojen husyckich stało się powstanie przeciwko obwinionemu za śmierć Jana Husa Zygmuntowi Luksemburskiemu, który po Wacławie IV odziedziczył tron czeski.

Wojskami husyckimi dowodził Jan Žižka, a po jego śmierci w 1424 roku Prokop Wielki. Po odparciu 4 (z pięciu) krucjat:

pierwszej w latach 1420–1421
drugiej w latach 1421–1422
trzeciej w roku 1422
czwartej w roku 1427
piątej w roku 1431

W ramach akcji odwetowej, w czasie ofensywy przeprowadzonej na skalę strategiczną i na kilku frontach husyci zaatakowali tereny (Austria, Brandenburgia, Saksonia, Śląsk) z których atakowano Czechy w ramach krucjat^[3]. Atak na Śląsk był karą za pomoc udzieloną przez książąt śląskich krzyżowcom, którzy w ramach czwartej krucjaty zaatakowali Czechy^[4]. W 1431 r. Prokop Wielki odniósł zwycięstwo nad piątą krucjatą pod Domažlicami.

Osobny artykuł: Rejzy husyckie.

W wojnach husyckich mimo edyktu wieluńskiego brali udział ochotnicy polscy, a po zawarciu porozumienia z Koroną Królestwa Polskiego, w 1433 r. wyruszyła wyprawa polsko-husycka na ziemie zakonu krzyżackiego, docierając poprzez Nową Marchię aż do wybrzeży Morza Bałtyckiego (zobacz husycka wyprawa nad Bałtyk). Nowościami w dziedzinie wojskowości było masowe wykorzystanie hakownic oraz taktyki ufortyfikowanego taboru. Z początku stosowane przez husytów, były później wykorzystywane przez obie strony konfliktu.

Po ugodzie umiarkowanego odłamu husytów utrakwistów z katolikami doszło do otwartego konfliktu wewnątrz obozu husyckiego. W 1434 r. w bitwie pod Lipanami utrakwiści pokonali taborytów i zawarli porozumienie z Zygmuntem Luksemburskim. W 1436 r. ostateczną formę ugody poparł sobór bazylejski, tzw. Kompaktaty praskie (władca uznawał autonomię Kościoła czeskiego, przyjęto komunię pod dwiema postaciami). Zygmunt został królem Czech w 1436 r. Wojny husyckie osłabiły pozycję Kościoła katolickiego i feudałów niemieckich w Czechach, przygotowały grunt dla idei reformacji w Europie.

Chronologiczna lista bitew

W kulturze popularnej

Wojny husyckie stały się kanwą trylogii husyckiej – popularnych powieści fantastyczno-historycznych, napisanych przez Andrzeja Sapkowskiego w latach 2001–2006. W skład trylogii wchodzą książki: Narrenturm, Boży bojownicy oraz Lux perpetua.
Wojny husyckie stały się kanwą trylogii husyckiej – powieści historycznych, napisanych przez czeskiego pisarza Aloisa Jiráska.
Wojny husyckie znalazły swoje miejsce także w filmie. Czeski reżyser Otakar Vávra nakręcił w latach 1954–1956 trylogię składającą się z filmów Jan Hus (1954), Jan Žižka (1955) i Proti všem (1956).

Zobacz też

Czechosłowacki Kościół Husycki

Przypisy

↑ ^a ^b Reeves, Michael, and Mark Dever. The Unquenchable Flame: Discovering the Heart of the Reformation. Nashville, TN: B & H Academic, 2010. Print.
↑ Georg Denzler, Carl Andresen, Leksykon historii Kościoła. Warszawa 2005, s. 148.
↑ Michałek 2004 ↓, s. 57–60.
↑ Plewczyński 2014 ↓, s. 26.

Bibliografia

Andrzej Michałek: Wyprawy krzyżowe. Husyci. Wyd. 1. Warszawa: Bellona, 2004. ISBN 83-11-09898-0.
Marek Plewczyński: Wojny Jagiellonów ze wschodnimi i południowymi sąsiadami Królestwa Polskiego w XV wieku. Wyd. 1. Oświęcim: Wydawnictwo Napoleon V, 2014. ISBN 978-83-7889-166-6.

Linki zewnętrzne

Husité – strona internetowa poświęcona husytom i husytyzmowi (cz.)

[tUF-1] Reeves, Michael, and Mark Dever. The Unquenchable Flame: Discovering the Heart of the Reformation. Nashville, TN: B & H Academic, 2010. Print.

[2] Georg Denzler, Carl Andresen, Leksykon historii Kościoła. Warszawa 2005, s. 148.

[CITEREFMichałek200457–60-3] Michałek 2004 ↓, s. 57–60.

[CITEREFPlewczyński201426-4] Plewczyński 2014 ↓, s. 26.

[1]

[2]

[3]

[4]