İçeriğe atla

Yasemin Devrimi

Vikipedi, özgür ansiklopedi
Tunus tarihi
Antik Çağlar
Kartaca 12th C.-146 BC
Roma (Eyalet) (MÖ 146-MS 435)
Vandal (435-534)
Bizans (534-698)
Praetoria idaresi 534-590
Eksarh 590-698
Erken İslam
Emevîler (698-750)
Abbâsîler (750-800)
Ağlebîler (800-909)
Fâtımî Devleti (909-973)
Orta Çağ
Ziriler (973-1148)
Norman (1148-1160)
Muvahhidler (1160-1229)
Hafsiler (1229-1574)
Erken Modern
Tunus Eyaleti
Tunus Beyliği
Modern
Tunus Fransız Protektorası (1881-1956)
Tunus Krallığı (1956-1957)
Tunus Cumhuriyeti
Habib Burgiba yönetimi (1957-1987)
Zeynel Abidin yönetimi (1987-2011)
Yasemin Devrimi (2011)
Gösteriler 23 yıldır devlet başkanlığı koltuğunda oturan Zeynel Abidin Bin Ali'ye karşı düzenlendi.
Göstericiler

Yasemin Devrimi, halkın ayaklanması üzerine 23 yıldır Tunus'u yöneten Zeynel Abidin Bin Ali'nin ülkeden kaçmasıyla sonuçlanan durumun genel adıdır[1]

Yasemin Devrimi, Tunus'un birçok şehrinde gerçekleşen protestolardır. Protestocuların hedef aldığı başlıca konular işsizlik, gıda enflasyonu, siyasi yozlaşma,[2] ifade özgürlüğü[3] ve kötü yaşam koşulları olmakla beraber, 23 yıldır ülkeyi yöneten Zeynel Abidin Bin Ali'nin başkanlığı bırakıp 14 Ocak 2011'de ülkeden kaçmasıyla sonuçlanan olaylar bütünüdür.[4] Kasım 2010'da, meyve sebze satıcısı olan işsiz bir üniversite mezununun, satış arabasına polisin el koymasından sonra kendini ateşe vermesi ile başlayan protestolar[5] Tunus'ta son 30 yıldır yaşanan sosyal ve siyasal olayların en dramatik dalgalarından biriydi[6][7] ve yaralanmalar ve hayat kayıpları ile sonuçlandı. Bin Ali'nin ayrılmasından sonra, yeni bir seçim 60 gün içinde yapılacaktı.

Renkli Devrimlerin jeopolitik terminolojisi ile paralel olarak,[8][9] Protestolar batılı medyada Yasemin Devrimi olarak da adlandırılır. Medyanın bu yöndeki etkisinden dolayı, diğer protestoları ve Başkan Ben Ali'nin bu çıkışını Twitter Devrimi[10] veya Wikileaks Devrimi[11] olarak adlandırırlar.

Arka plan

[değiştir | kaynağı değiştir]

Facebook ve YouTube gibi sosyal medya sitelerinde arabalara ve mağaza camlarına saldıran gençleri dağıtan polisin görüntüleri anında yayınlanmış olmasına rağmen, 18 Aralık'taki Sidi Bu Zeyd isyanları büyük ölçüde fark edilmeden devam etti. Bir protestocu, Muhammed Buazizi sebze meyve arabasına el koyulmasına karşı yaptığı protestoda kendini yakarak kurban etti.[12] Sonuç olarak sevk edildiği Tunus'taki hastanede 4 Ocak'ta hayatını kaybetti.[13] El Cezire ve CBS gibi medya ağlarında da dikkat çekildiği üzere, Tunus'taki isyanlar sıra dışı ve[14] önemliydi, çünkü özellikle bölgedeki diğer ülkelerle karşılaştırıldığında Tunus, zengin ve stabil bir bölge olarak görülüyordu.[15]

Ayrıca El Cezire İngilizce Tunuslu aktivistlerin, Buazizi için Twitter'da yayınlanan destek mesajlarıyla dünyanın bazı bölgelerinde sesleri en çok çıkan gruplardan biri haline geldiğini belirtti.[16]

Aynı ağdaki bir op-ed makale bu eylemin "Tunuslu gençler tarafından umutsuzluğun intihar protestosu" olduğunu söylemiştir. Devlet elindeki Ulusal Dayanışma Fonu ve Ulusal İş Fonu'nun geleneksel olarak ülkeye birçok yardım ve servislerde bulunduğu ancak "bu yükü devletten topluma", zengin şehir ve kasabaların etrafındaki köyler ve gecekondu kasabalarına kaydırmaya başladığına dikkat çekti. Ayrıca "merkezi tarımsal ve kurak alanların güney bölgelerinin sürekli bir şekilde marjinalleştirilmesi"ni de aktarmıştır.[17]

Protestolar ayrıca "fakirlik, işsizlik ve siyasi baskının ölümcül bir kombinasyonu: birçok Arap toplumunun üç karakteristik özelliği"nden dolayı da bir "başkaldırı" olarak adlandırılmaktadır.[18]

Medyada ve STK'lar arasında epeyce eleştirilmiş olan Bin Ali'nin Tunus hükûmeti Amerika Birleşik Devletleri ve Fransa tarafından desteklenmiştir ve dahası; "ekonomik ajandası Kuzey Afrika'da uygulanabilecek harika bir model olarak görüldü ve çatışmalı icra programlarında güvenilir bir müttefik olduğunu" kanıtladı. Sonuç olarak, ABD ve Fransa'nın ilk tepkileri böylece engellenmiş oldu.[19]

Protestolar

[değiştir | kaynağı değiştir]

2010 Kasım ortalarında, polisin Sidi Bu Zeyd'teki protestocuları engellediği ve yüzlerce genç üstünde biber gazı kullandığına dair haberler vardı. Protestocular, sokaklarda sebze meyve satmaya çalıştığı el arabası polis tarafından kundaklanan Muhammed Buazizi'ye yapılan muameleye karşı eylem yapmak için bölgesel hükûmet başkanlarının etrafında toplanmışlardı. Olaylarla ilgili haberlerin yayınlanması Tunus medyası tarafından kısıtlanmıştır. 19 Aralık'ta, şehrin sokaklarında çok daha fazla polis bulunuyordu.[20]

22 Aralık'ta bir protestocu, Lahsin Naci, bir elektrik direğine tırmandı ve kendini elektriğe verip öldürerek "açlık ve işsizliğe" karşılık verdi.[21] Remzi el Abbudi de ülkenin mikro kredi birlik programından kaynaklanan bir iş borcu sonucu yaşadığı maddi sıkıntılar nedeniyle kendini öldürdü.[17] 24 Aralık'ta Bouziane'de Muhammed Ammari polis tarafından vurularak göğsünden ağır yaralandı. 30 Aralık'ta hayatını kaybeden Şevki El Hadri'nin de içlerinde bulunduğu diğer protestoculardan da yaralananlar oldu.[22]

Polis, göstericileri "nefsi müdafaa" olarak vurduklarını iddia etti. Daha sonra şehirde polis tarafından sokağa çıkma yasağı ilan edildi.[23]

Nantes, Fransa'da Tunusa destek mitingi (15 Ocak,2011)

Tunus otoriteleri ve Sidi Bu Zeyd hükûmetinde yaşayanlar karşı karşıya geldiklerinde şiddet olayları tekrar arttı. 27 Aralık'ta birlik çağrısı yapan yaklaşık 1.000 vatandaşla birlikte, protestolar başkent Tunus'a ulaştı,[21][24] ve Sidi Bu Zeyd'de yaşayanlar ile beraber iş çağrısında bulundular. Bağımsız ticaret birliği aktivistlerince düzenlenen ralli, güvenlik güçleri tarafından durduruldu. Protestolar ayrıca Sus, Safakes ve Meknasi şehirlerine de yayıldı.[25] Bir sonraki gün, Tunus İşçiler Birliği Federasyonu Kafsa'da başka bir gösteri düzenledi ve bu da güvenlik güçleri tarafından engellendi. Aynı zamanlarda yaklaşık 300 avukat, Tunus'ta hükûmet sarayına yakın bir bölgede bir gösteri düzenlediler.[26] Protestolar 29 Aralık'ta tekrar devam etti.[27]

Polis, güç kullanarak Sbikha ve Şebba'da olabilecek daha fazla protestoyu engellemeye çalışırken; 30 Aralık'ta Monastır'da bir protestoyu sessiz sakin engelledi. 31 Aralık'taki protestolarla, sonrasındaki gösterilerle, Tunus'taki ve Tunus Ulusal Avukatlar Grubu'nun çağrısı üstüne diğer şehirlerdeki avukatların öncülüğünde gerçekleşen halk toplantıları ile birlikte dengeler korunmaya devam edildi. Tunus İnsan Hakları Birliği başkanı Muhtar Trifi, Tunus'taki avukatların "vahşice dövüldüğünü" kaydetmiştir.[22] Ayrıca El Hamma'da bir adamın da intihar eylemi yaptığına dair doğrulanmamış raporlar da bulunmaktaydı.[28] 3 Ocak 2011'de, Tala'daki işsizlik ve ihtiyaçların çok pahalı olması hakkındaki protestolar şiddetle sonuçlandı. Birçoğu öğrenci 250 kişinin bulunduğu Sidi Bu Zeyd'deki protestocuları destekleyen bir gösteride, polis göz yaşartıcı gaz kullandı ve bir kutusu yerel bir camiiye atıldı. Bunun karşılığında protestocular tekerlekleri ateşe verdiler ve Anayasal Demokratik Ralli ofisine saldırdılar.[29] Bazı daha genel protestolar, birçok medya araçlarının yayınlandığı hükûmetin online yayın ve sansüründe değişiklikler aradı. Tunus otoriteleri ayrıca kullanıcı şifrelerinin kontrolünü ele alarak online eleştirileri denetlemek için yemleme operasyonları gerçekleştirdi. Hem devlet elindeki hem de sivil internet siteleri hacklendi.[30]

Tunus askerleri gösterileri bastırmaya çalışırken

Ulusal baro kuruluşunun başkanından alınan bilgilere göre 6 Ocak'ta Tunus'lu 8.000 avukatın %95'i greve gitti. Ayrıca "Grev, avukatlara haksız yere saldırılmasını kabul etmediğimiz hakkında açık bir mesaj taşıyor. Birkaç gün içinde olan avukatların dövülmesi olayını ciddi şekilde protesto etmek istiyoruz." diye ekledi.[31] It was reported on the following day that teachers had also joined the strike.[32] Binalara saldıran, tekerlekler yakan, otobüsleri ve Tunus'ta Ettadhamen-Mnihla'daki çalışan sınıf kasabasından iki otomobili yakan protestocuları dağıtmak için 11 Ocak saldırılarına karşı polis isyan dişlileri kullandı. Protestocuların "Korkmuyoruz, korkmuyoruz, biz sadece Tanrı'dan korkarız" diye sloganlar attığı da kaydedildi. Ülkenin birçok şehrine de askerî personel yerleştirildi.[33] 12 Ocak'ta, bir İtalyan televizyon kanalı RAI Tunus merkezinde çıkan bir isyanda onun ve kameramanının polis tarafından sopalarla dövüldüğünü ve daha sonra polislerin kamerayı kundakladığını aktardı.[34] Protestolardan ve polisle çatışmalardan sonra Tunus'ta yine bir gece sokağa çıkma yasağı ilan edildi.[35]

İslami halifeliğin yeniden yürürlüğe girmesi için, 14 Ocak'ta cuma namazından sonra Hizb ut-Tahrir de bir protesto düzenledi.[36] Bir gün sonra, özgür siyasi tutuklular için başka bir protesto daha düzenledi.[37] Bin Ali'nin gidişinden sonra şiddet ve yağmalama devam etti ve ulusal ordunun neredeyse Tunus'un her yerine yerleştirildiği rapor edildi.[38]

Bu olayların faillerinin kimlikleri tespit edilemedi. Ancak, Tunus ordusunun yüksek askerlerinden biri de, eski Başkan Bin Ali'ye sadık olan askerlerin ülke genelinde dağıtıldığını belirtmişti.[39] Başkentin ana tren istasyonu da asker tarafından ışıklandırıldı.[38] Madhia'da bir hapishane müdürü, 5 kişinin öldüğü vahşi bir hapishane isyanından sonra yaklaşık 1.000 tutukluyu serbest bıraktı.[40]

Birçok farklı hapishanede de kaçkınlar ile bazılarının gardiyanlar tarafından desteklendiği düşünülen ve serbest bırakmayı dayatan dış grup isyanları yaşandı. Tunus'taki genel karışıklıkların, aşırı yiyecek sıkıntısı çeken bir grup kişinin silahlanıp evlerine barikat kurması ve hatta çevrelerinde silahlı gözetleme noktaları kurmalarından kaynaklandığı söylendi. El Cezire muhabirleri orada açıkça görülen üç farklı silahlı grup bulunduğunu aktardı: Polis, (sözümona ülke nüfusunun 250.000'i polis güçlerinin bir parçasıydı), İçişleri Bakanlığından güvenlik güçleri ve kontrolü ele alma yarışında olan Bin Ali destekçisi düzensiz halk orduları.[41] Tunus ordusunun kontrolü sağlamaya çalıştığı bildirildi.[42]

16 Ocak'ta, Bin Ali'nin eşinin yeğeni olan İmed Trabelsi, 2 gün önce aldığı bir bıçak yarasından hayatını kaybetti. Bin Ali'nin geniş ailesinin protestolardaki ilk kurbanıydı.[43]

Tutuklamalar

[değiştir | kaynağı değiştir]

Raporlara göre blogcular ve bir rap şarkıcısı tutuklandı. Haklarında hiçbir haber alınamadığı için, Tunus Korsan Partisi aktivistleri Slah Eddine Kchouk, Slim Amamouve Azyz Amamy'nin "kaybolduğu" rapor edildi.[30][44][45] Sınır Tanımayan Gazeteciler, daha önce Tunus'ta ya tutuklanmış ya da kaybolmuş olan altı blogcu ve aktivistin tutuklanmasının dikkatleri çektiğini ve "muhtemelen" onlar gibi başkalarının da olduğunu aktardı.[46]

Yasaklı Tunus İşçi Komünist Partisi başkanı ve Bin Ali'yi eleştirenlerin önde gelenlerinden biri olan Hamma Hammami 12 Ocak'ta tutuklandı[35] ancak iki gün sonra serbest bırakıldı.[47]

Yerel siyasi tepkiler

[değiştir | kaynağı değiştir]

28 Ocak'ta bir ulusal televizyon yayını sırasında, Zeynel Abidin Bin Ali olay çıkaran grupları eleştirdi, onları "aşırı ve çıkarcı" olarak nitelendirdi ve sert cezalar konusunda gözdağı verdi. Ayrıca "doğrulama olmaksızın her şeyi Tunus'a düşman olan medya tarafından dramatize etmeye, allayıp pullamaya ve deforme etmeye dayalı yayın yapan bazı yabancı televizyon kanalları"nı suçladı.[48] Açıklamaları önemsenmedi ve protestolar devam etti.[27] 29 Aralık'ta Bin Ali'nin İletişim Bakanı Usame Ramdani'yi çıkarmak için kabinesini karıştırdı, aynı zamanda ticaret ve el sanatları, din işleri, iletişim ve gençlik bakanlıkları ile ilgili değişiklikler de ilan etti.[49] Sonraki gün Sidi Bu Zeyd, Cendube ve Zağvan valilerinin görevden alındığını açıkladı.[50] 2011 Ocak ayında, Bin Ali 300.000 yeni iş imkanının yaratılacağını söylemişti ancak ne anlama geldiğini tam olarak doğrulamamıştı. Ancak, "es geçilemeyecek bir terörist eylemi olan, geceyarısı hükûmet binalarına ve hatta evlerindeki sivillere saldıran maskeli çetenin yaptıklarını" da anlattı. Daha sonra İlerici Demokrat Parti lideri Ahmed Necib Şebbî, polisin kendini korumak için ateş açmasına ilişkin yasal açıklamalara rağmen "gösterilerin şiddet içermediğini ve gençlerin iş haklarını aradıklarını" söyledi ve "9 Ocakta ölenler için cenaze merasimlerinin eylemlere dönüştüğünü, ve polisin bu cenazelerde olan gençlere ateş açtığını" da ekledi. Daha sonra protestocuların "sivil haklarını aradıklarını ve hiçbir terörist hareketi ya da dini slogan atılmadığını" söyleyerek Bin Ali'nin yorumlarını eleştirdi ve Bin Ali'yi "günah keçisi aramak"la suçladı. Lafta kalan iş imkânı "söz"lerini de eleştirmeyi ihmal etmedi.[51] 10 Ocak'ta hükûmet kargaşayı bastırmak için tüm okul ve üniversitelerin geçici olarak kapandığını duyurdu.[52]

Ofisten ayrılmadan günler önce Bin Ali, Tunus Anayasası'nı değiştirmeyeceğini açıkladı ki bu da yaşı gereği 2014'te başkanlığını düşürecekti.[53]

Başkan Bin Ali'nin istifası

[değiştir | kaynağı değiştir]
Her yaştan Tunuslu göstericinin ortak çağrısı; "Bin Ali defol!"

14 Ocak'ta, Bin Ali hükûmetini dağıttı ve acil durum ilan etti. Yetkililer acil durumun nedeninin, Tunusluları ve mal mülklerini korumak olduğunu söylediler. Ayrıca insanların üç kişiden fazla gruplar halinde dolaşmasına izin verilmedi ve aksi olursa tutuklamalar oldu, koşmaya ya da kaçmaya çalışanlara ise ateş açıldı.[54][55] Ayrıca onu düşürmeyi amaçlayan gösterileri etkisiz hale getirmek için altı ay içinde yeni bir seçim yapılmasını istedi.[kaynak belirtilmeli]

France24, askerî güçlerin havaalanlarının kontrolünü ele geçirdiğini ve ülkenin hava sahasını da kapattıklarını bildirdi.[56] Aynı gün, bölgesine indirebileceği bir uçak isteğini Fransa'nın reddetmesi üzerine Bin Ali ülkeden kaçtı ve Cidde'ye gitti. Başbakan Muhammed Gannuşi vekaleten başkanın yetkilerini devraldı.[4][57]

Suudi Arabistan sığınma sağlamadaki niyetlerinin Tunus'taki gerilimleri dağıtmak olduğunu -Tunus'ta İslamcılarla uzun süre mücadele eden- Bin Ali'ye karşı bir sempati duymadıklarını belirtti.[58] 15 Ocak sabahı, Tunus devlet televizyonu Bin Ali'nin resmî olarak istifa ettiğini ve Gannuşi'nin gücü bir parlamento sözcüsü Fuad el-Mubazza'ya devrettiğini açıkladı.[59] Bu olay Tunus Anayasa Mahkemesi Başkanı Fethi Abdennahder’in, Bin Ali'nin ayrılmasının iyi olduğunu, Ganuşi'nin bu gücü elinde tutmaya hakkı olmadığını ve Mebazaa'ya yeni Tunus parlamento seçimlerini organize etmesi için 60 gün verileceğini söylemesinden sonra gerçekleşti.[60] Mebazaa, ülke için en iyi olanın bir Ulusal Birlik Hükûmeti kurulması olduğunu belirtti.[61]

Sonuçlar

[değiştir | kaynağı değiştir]
Yasemin Devrimi sırasında Tunus Katedrali önünde bir M60 tankı

Tunus'ta başlayan devrim hareketleri giderek Kuzey Afrika ülkelerinde ve Orta Doğu'da başlayan Arap diktatörlerine karşı bir protesto hareketinin başlamasına neden oldu. Üniversite okumuş ve genç nüfusun fazla olduğu ülkeler Yasemin Devrimi'nden sonra bilinçlenerek kendi ülkelerinde de benzer bir şeylerin yapılabileceğini düşünmeye başladılar. Protestoların en belirgin sonuçlarından biri de gitgide artan internet özgürlüğüydü.[62]

Youtube ve Flickr gibi web sitelerinin yasakları kaldırıldı. Yorumcular internetin Bin Ali'nin düşürülmesine katkıda bulunduğu konusunda ikiye bölünmüşken,[63][64] Facebook, kriz boyunca nüfusun yaklaşık %20’si tarafından ulaşılabilir olarak kaldı[64][65]) ve Tor anonim ağı Tunus'tan bir trafik dalgası kabardığını rapor etti.[66]

2011'deki Yasemin Devrimi sonrasındaki ilk devlet başkanlığı seçimi olan, 23 Kasım 2014 tarihinde yapılan başkanlık seçiminin ilk turunda Nida Tunus partisinin lideri El-Beci Kaid es-Sibsi birinci, Munsif Marzuki ise ikinci yüksek oyu alarak ikinci tura kaldılar. İkinci turda %55.68 oy oranı ile es-Sibsi devlet başkanı seçilmiş ve 31 Aralık 2014 tarihinde yemin ederek görevine başlamıştır.[67]

Tepkiler

[değiştir | kaynağı değiştir]

Diğer iç tepkiler

[değiştir | kaynağı değiştir]

12 Ocak'ta Tunus Borsası 3 günlük %9.3’lük düşüş yaşadı.[68] Tunus'taki sokağa çıkma yasağından sonra, market endeksi yabancı bir ihmale karşı korunma pahasına neredeyse son 2 yılın en yüksek seviyesine ulaşan kredi ihmal takasında %3.8 daha düştü.[69][70]

Uluslararası ve sivil tepkiler

[değiştir | kaynağı değiştir]

Tunuslu gazeteci Souhayr Belhassen başkanlığında uluslararası İnsan Hakları Örgütü "Tunus güvenlik güçleri tarafından silah kullanımını" kınadı ve "güvenli protesto hakkını garanti altına almak, sorumluların kim olduğunu bulup ona göre hareket etmek ve bu olaylara ışık tutmak için bağımsız bir soruşturma açılması" çağrısında bulundu.[22] 2 Ocak'ta "hacktivist" anonim grup Tunus'un devlet eliyle yönetilen birkaç websitesini hackleme protestosuyla birlik içerisinde 'Tunus Operasyonu' ilan etti.[30][71]

Bir bildiride "Anonim" şöyle seslendi: "Tunus Hükümeti, gerçekleri kendi vatandaşlarından gizli tutarak geleceği empoze etmek için, şimdiyi hatalar ve yanlış bilgilerle kontrol etmek istiyor. Bunlar olurken biz sessiz kalmayacağız. "Anonim" Tunus halkının özgürlük çağrısını duymuştur. "Anonim", Tunus halkına bu baskılara karşı savaşmada yardımcı etmek istiyor."[72]

Bu bildiriden sonra 24 saat içerisinde, Tunus Borsası, Tunus ulusal stok exchange, Dışişleri Bakanlığı, Endüstri Bakanlığı, Tunus Hükümet Ticaret, Carthage Sarayı (ki başkanın evidir), Başkanlık seçim kurulu siteleri ve birçok başka bakanlıklara portal halinde kurulmuş bir devlet sitesi daha kullanılamaz hale geldi.[73]

13 Ocak 2011'de yayınlanan bir videoda, Mağrip el-Kaidesi hem Tunus hem de Cezayir hükûmetlerine karşı yapılan protestolara desteklerini gösterdi. Tunus hükûmetine karşı "misilleme" için, el-Kaide "bozulmuş, suçlu ve acımasız" rejimi yıkmaya davet etti ve göstericilere askeri yardım ve eğitim imkânı sundu. Ayrıca Mağrip el-Kaidesi lideri Ebu Musab Abdülvadud Tunus'ta şeriat hukukunun kurulması çağrısında bulundu.[74][75]

Çıkarma sonrası durum

[değiştir | kaynağı değiştir]

AB Yabancı Politikalar Şefi Catherine Ashton ve Yetkili Štefan Füle de "Tunuslu insanları barışçıl bir yolla başarılması gereken demokratik amaçlarını tanıdıklarını ve desteklediklerini" ifade ettiler ve "tüm partileri kendilerini biraz sınırlamaya ve daha fazla yara ve şiddetten kaçınmak için sakin kalmaya" davet etti. AB de "devam eden krize kalıcı demokratik çözümler bulma isteğini" ifade etti.[76] BM Genel Sekreteri Ban Ki-moon "siyasi durumun hızla geliştiğini ve daha fazla kaybı, şiddeti ve gerginliği barışçıl bir şekilde önlemek için ilgili tüm partilerin diyalog kurması ve ellerinden gelen her çabayı göstermeleri gerektiğini" ifade etti.[76]

Fransa Cumhurbaşkanı Nicolas Sarkozy "Bu krize demokratik ve kalıcı çözümler getirebilecek olan tek şey diyalogdur." diye görüş bildirdi.[76] Fransa Sosyalist Partisi Baş Sekreteri Martine Aubry Fransız hükûmetini Tunus hükûmetine karşı daha sert olmaya çağırdı. "BS'nin tam desteğinin ve birliğinin Tunus halkının arkasında olduğunu söylemek istiyorum, ve Fransa'nın bu kabul edilemez gerilimi kınama konusunda daha güçlü bir yer almasını istiyoruz."[77] Birleşik Krallık Dışişleri Bakanı William Hague şiddeti kınadı ve Tunus otoritelerine "durumu sessiz sedasız çözebilmek için ellerinden gelen her şeyi yapmaları" çağrısında bulundu ve "hukuk ve düzene hızlı bir dönüş, tüm taraflardan anlayış, özgür ve adil seçimlere doğru emin adımlar ve Tunus'taki siyasi özgürlüklerin en kısa zamanda geliştirilmesi" gerektiğini belirtti.[76]

Amerika Birleşik Devletleri Başkanı Barack Obama, protestocu Tunusluların cesaretini ve ağırbaşlılığını takdir etti. Tüm tarafları sakin kalmaya ve şiddetten kaçınmaya davet etti.[78] Ayrıca Tunus hükûmetini insan haklarına saygılı olmaya ve gelecekte özgür ve adil seçimler yapmaya davet etti.[79]

Medya ve önemli isimlerin tepkileri

[değiştir | kaynağı değiştir]

Devlet elindeki yurt içi medyanın haber yorumlarındaki çekingenliği eleştirildi.[16] Yazar/aktivist Jillian York'un iddiasına göre, genel görüşü yansıtan medya, özellikle batı dünyasında, Tunus protestoları hakkında; İran protestolarına, İran Yeşil Hareketi ve Çin sansürüne nazaran daha az ve daha az sempatik yorumlar yapıyordu. York, "--İhracat için tuzağa düşürme teknolojisine onay vererek ve kritik bir zaman diliminde Twitter'a güncellemelerini durdurmasını sorarak skandal yaratan-- ABD hükûmetinin şu ana kadar Tunus'a yönelik herhangi bir genel teklif götürmediğini” belirtti.[80]

Uluslararası medyanın gösterilere olan "yetersiz ilgi"si ve yorumların bu denli az olması hakkındaki eleştirilere rağmen, protestolar bazı yorumlayanlar tarafından Tunus tarihindeki "önemli olaylar" olarak gösteriliyor.[81] The Guardian yazarı Brian Whitaker, 28 Aralık 2010'da protestoların Bin Ali'nin başkanlığına son vermeye yeterli olacağını söyledi ve 1989'da Romanya'daki Nikolay Çavuşesku'nun yönetiminin sona ermesiyle olan benzerliklerinden bahsederken,[81] Dış İlişkiler Konseyi için yazan Steven Cook, bardağı taşıran son damlanın sadece gerçeklerden sonra belli olacağını not ediyor ve 2009-2010 İran seçim gösterileri örneğine işaret ediyor.[82] Bin Ali'nin hükûmet stratejileri aslında ciddi bir tehlike içinde görülmüyordu,[83] ve Elliot Abrams hem göstericilerin 2010'un sonunda ilk kez güvenlik güçlerine üstün gelmeyi başardığını ve rejimin, Bin Ali'nin kendi ailesinin dışında bilinen başka bir varisi olmadığını not etti.[84]

El Cezire başkanın çıkarılmasını "Tunus'ta camdan bir korku tavanı uzun zamandır yayılmıştı ve Bin Ali başa geldiği zaman 1987'de bir darbe zamanında yarattığı polisteki kuvveti şimdi parçalara ayrılmış gibi görünüyor." olarak yorumladı. Ancak Bin Ali'nin "kendi arkadaşları tarafından kandırıldığını” belirttiği sözlerinden sonra gelen istifasının, henüz tam anlamıyla samimi olmayabileceğini ekledi. Le Monde, Fransa Devlet Başkanı Nicolas Sarkozy'nin ve Avrupa Birliği'nin karışıklıklar patlak verdiğindeki sessizliklerini eleştirdi.[19]

Larbi Sadiki, "Geleneksel düşüncede, Arap dünyasındaki 'terör'ün birçok çeşitli şekilde El-Qaeda tarafından tekele alması" bulunmasına rağmen; Tunus ve Cezayir gibi güvenlik güçlerini Usame bin Ladin'e karşı savaşmak için eğitme ve silahlandırma girişimlerinin de mevcut olduğunu ve ayrıca bölge nüfusunun büyük bir kısmını oluşturan milyonlarca eğitimli gencin marjinalleştirilmesi terörü tarafından da bilinçsizce yakalandıklarını söyledi. "Özgürlük ve ekmek, ya da ölüme sahip olmak için atılan ölümcül umutsuzluk çığlığı konusu, Batı Araplarında - Maghreb - esen belirsizlik rüzgarlarını Levant'a, doğuya doğru esmekle tehdit ediyor." diye ekledi.[85]

El Cezire de Lamis Ardoni tarafından yayınlanan benzer bir op-ed protestoların "baskı ve marjinalleşme tarafından yapılmış korku duvarlarını yıktığını, böylece Arap milletinin sosyal adalet ve zulmü sonlandırmak isteme haklarının olduğunu fark ettiklerini" söyledi. Ayrıca, Tunus'un görünürdeki değişimine "hala ülkenin yöneten elit kesimi -ki umutsuzca güçlenmeye devam ediyor- tarafından el konulabilir" olmasına rağmen, liderliği devirmekle sonuçlanan protestoların "uluslararası ya da bölgesel güçler tarafından desteklenen tüm liderlere bir uyarı olması gerektiğini ve bilindik hiddet patlamalarına artık alışkın olunduğunu" söyledi. Protestoları "Arap dünyasını önemli kesişme noktalarına getiren" "Tunus intifadası" olarak adlandırdı. Eğer Tunus'taki değişim eninde sonunda başarılı olursa bu, "Arap dünyasındaki özgürlük kapısını sonuna kadar açar. Eğer başarısızlığa uğrarsa, güçlerini sürdürme mücadelesi veren yöneticiler tarafından eşi benzeri görülmemiş bir baskıyla karşı karşıya kalacağız. Her iki şekilde de, özgürlüklerin inkarıyla gelen adaletsiz bir zenginlik dağılımı ile başarısızlığa uğrayacağız."[86]

Bölgesel istikrarsızlık

[değiştir | kaynağı değiştir]

Arap dünyasındaki birçok vatandaş ve liderler Tunus'taki olayların belirsizlikler içinde devam etmesini yakından izliyordu.[87] 29 Aralık'ta, Cezayir'de ve başkentte polisle evsizlik protestoları yüzünden çıkan çatışmalar da rapor edildi.[88] Ocak 2011'de de, kötü yaşam şartları ve yiyecek sıkıntısına karşı 2011 Cezayir isyanları[89] iki gece boyunca ve çok daha sıkı güvenlik önlemleriyle devam etti.[90] Protestoların üçüncü gününde ise üç kişi öldürüldü ve birçoğu da yaralandı.[91] 14 Ocak 2011'de protestocular Ürdün'ün başkenti Amman, Maan, Karak, Salt ve Irbid ve diğer şehirlere yayıldı. Ticari birlikler ve sol partiler tarafından öncülük edilen protestolar cuma namazı sonrasında geldi ve Başkan Samir Rifai hükûmetini istifaya çağırdı. Hükûmet karşıtı sloganlar atarak Rifai'ye "korkak" diye hitap ettiler. Protestolardaki pankartlarda şunlar yazılıydı: "Ürdün sadece zenginlerin şehri değildir. Bir ekmek, bizi ayıran kırmızı çizgidir. Açlığımız ve öfkemizin farkına varın", "Rifai hükûmetiyle beraber kahrolsun. Birlik olun çünkü bu hükûmet sizi sindirmek istiyor. Ceplerinizi milyonlarla doldurmak için petrol fiyatlarını yükseltin!" Karak bakanlığının eski başkanı Tawfiq al-Batoushi "Biz hükûmetin politikalarını, Ürdün halkını isyan ettiren sürekli vergileri ve yüksek fiyatları protesto ediyoruz." diye konuştu.[92] Müslüman Kardeşler ve 14 ticari birlik, "hükûmetin ekonomik politikalarını protesto etmek için" parlamento binasının önünde bir oturma eylemi yapacaklarını belirtti. Olayların Tunus protestolarıyla paralelliği de gözler önüne serildi.[93]

Ayrıca bakınız

[değiştir | kaynağı değiştir]

Kaynakça

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ "Arşivlenmiş kopya". 19 Ocak 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Ocak 2011. 
  2. ^ Spencer, Richard. "Tunisia riots: Reform or be overthrown, US tells Arab states amid fresh riots". Telegraph. 28 Nisan 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ocak 2011. 
  3. ^ Ryan, Yasmine. "Tunisia's bitter cyberwar". Al Jazeera English. 31 Ekim 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ocak 2011. 
  4. ^ a b Wyre Davies (15 Aralık 2010). "BBC News - Tunisia: President Zine al-Abidine Ben Ali forced out". Bbc.co.uk. 23 Ocak 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ocak 2011. 
  5. ^ Tunisia suicide protester Mohammed Bouazizi dies 24 Ocak 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., BBC, January 5, 2011.
  6. ^ "Tunisia's Protest Wave: Where It Comes From and What It Means for Ben Ali | The Middle East Channel". Mideast.foreignpolicy.com. 3 Ocak 2011. 15 Kasım 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ocak 2011. 
  7. ^ Borger, Julian (29 Aralık 2010). "Tunisian president vows to punish rioters after worst unrest in a decade". The Guardian. 29 Nisan 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Aralık 2010. 
  8. ^ Eltahawy, Mona (15 Ocak 2011). "Tunisia's Jasmine Revolution". Washington Post. 22 Şubat 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Ocak 2011. 
  9. ^ "Tunisia's 'Jasmine Revolution' jolts Arab world". Ahram Online. 15 Ocak 2011. 20 Şubat 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Ocak 2011. 
  10. ^ Lynch, Marc (15 Ocak 2011). "Tunisia and the New Arab Media Space". Foreign Policy Magazine. 11 Temmuz 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Ocak 2011. 
  11. ^ Dickinson, Elizabeth (13 Ocak 2011). "The First WikiLeaks Revolution?". Foreign Policy Magazine. 27 Haziran 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Ocak 2011. 
  12. ^ "Suicide protest helped topple Tunisian regime". 18 Ocak 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Ocak 2011. 
  13. ^ "Tunisian who sparked rare protests dies: relatives -Reuters". Af.reuters.com. 5 Ocak 2011. 3 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ocak 2011. 
  14. ^ "Deadly Riots in Tunisia Shut Down Schools". Cbsnews.com. 10 Ocak 2011. 4 Kasım 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Ocak 2011. 
  15. ^ "Protesters killed in Tunisia riots". English.aljazeera.net. 9 Ocak 2011. 6 Kasım 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Ocak 2011. 
  16. ^ a b "Riots reported in Tunisian city – Africa – Al Jazeera English". English.aljazeera.net. 20 Aralık 2010. 8 Nisan 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ocak 2011. 
  17. ^ a b Larbi Sadiki (27 Aralık 2010). "Tunisia: The battle of Sidi Bouzid – Opinion – Al Jazeera English". English.aljazeera.net. 27 Ekim 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ocak 2011. 
  18. ^ Lamis Andoni (31 Aralık 2010). "The rebirth of Arab activism - Opinion". Al Jazeera English. 5 Ekim 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ocak 2011. 
  19. ^ a b Hashem Ahelbarra. "Tunisia: The end of an era | Al Jazeera Blogs". Blogs.aljazeera.net. 30 Mart 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Ocak 2011. 
  20. ^ "Images posted on social-network sites show police intervening to halt disturbances ignored by national media". Al Jazeera. 20 Aralık 2010. 8 Nisan 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Aralık 2010. 
  21. ^ a b "Protests continue in Tunisia". Al Jazeera. 26 Aralık 2010. 7 Şubat 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Aralık 2010. 
  22. ^ a b c "A protester dies after being shot by police, as activists criticise government repression of protests". Al Jazeera. 31 Aralık 2010. 7 Şubat 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Aralık 2010. 
  23. ^ "Protester dies in Tunisia clash: Several wounded in Sidi Bouzid as demonstrations against unemployment turn violent". Al Jazeera. 25 Aralık 2010. 8 Şubat 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Aralık 2010. 
  24. ^ "Tunisia jobless protests rage – Africa – Al Jazeera English". English.aljazeera.net. 28 Aralık 2010. 22 Mart 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ocak 2011. 
  25. ^ "Job protests escalate in Tunisia – Africa – Al Jazeera English". English.aljazeera.net. 28 Aralık 2010. 8 Mart 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ocak 2011. 
  26. ^ Bilal Randeree (28 Aralık 2010). "Tensions flare across Tunisia – Africa – Al Jazeera English". English.aljazeera.net. 8 Mart 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ocak 2011. 
  27. ^ a b "Tunisia struggles to end protests". Al Jazeera. 29 Aralık 2010. 9 Şubat 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Aralık 2010. 
  28. ^ "video: today a young unemployed man trying to commit a suicide in El Hamma #sidibouzid". Nawaat. 31 Aralık 2010. 19 Ocak 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Aralık 2010. 
  29. ^ Bilal Randeree (4 Ocak 2011). "Violent clashes continue in Tunisia - Africa". Al Jazeera English. 13 Mayıs 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ocak 2011. 
  30. ^ a b c Yasmine Ryan (6 Ocak 2011). "Tunisia's bitter cyberwar - Features". Al Jazeera English. 31 Ekim 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ocak 2011. 
  31. ^ "Thousands of Tunisia lawyers strike - Africa". Al Jazeera English. 6 Ocak 2011. 29 Haziran 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ocak 2011. 
  32. ^ Sandels, Alexandra (8 Ocak 2011). "Rioting spreads across Tunisia; unrest also reported in Algeria". LA Times. 18 Şubat 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ocak 2011. 
  33. ^ "Tunisia unrest spreads to capital - Africa". Al Jazeera English. 29 Haziran 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ocak 2011. 
  34. ^ "Tunisi. Aggredita la troupe del Tg3" (İtalyanca). TG3. 12 Ocak 2011. 16 Ocak 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Ocak 2011. 
  35. ^ a b "BBC News - Tunisia imposes curfew in Tunis to quell protests". Bbc.co.uk. 1 Şubat 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ocak 2011. 
  36. ^ "Protests organized by Hizb ut-Tahrir calling for the re-establishment of the Islamic caliphate". Youtube.com. 16 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Ocak 2011. 
  37. ^ "Call for re-establishing Caliphate in streets of Tunisia and freeing political prisoners". Alokab.com. 3 Kasım 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Ocak 2011. 
  38. ^ a b "Army on streets amid Tunisia unrest - Africa - Al Jazeera English". 1 Şubat 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Ocak 2011. 
  39. ^ "Paris prêt à bloquer les comptes du clan Ben Ali en France". Le Monde. 15 Ocak 2011. 19 Ocak 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Ocak 2011. L'identité de ces hommes n'a pas été établie, mais un haut responsable militaire, s'exprimant sous couvert de l'anonymat, a affirmé que des éléments loyaux au président Ben Ali se déployaient à travers la Tunisie. 
  40. ^ "1,000 Inmates Freed Amid Tunisia Unrest - TIME". 16 Şubat 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Ocak 2011. 
  41. ^ "Tunisia gripped by uncertainty - Africa - Al Jazeera English". 4 Şubat 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Ocak 2011. 
  42. ^ "Tunisia army tries to restore calm - Africa - Al Jazeera English". 19 Ocak 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Ocak 2011. 
  43. ^ "Tunisia hit by widespread looting - Africa - Al Jazeera English". 16 Ocak 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Ocak 2011. 
  44. ^ "Tunisia arrests Pirate Party bloggers". Christianengstrom.wordpress.com. 23 Aralık 2010. 1 Şubat 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ocak 2011. 
  45. ^ "Pirate Party Members arrested". TorrentFreak. 8 Ocak 2011. 4 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ocak 2011. 
  46. ^ "Tunisia arrests bloggers and rapper - Africa". Al Jazeera English. 7 Ocak 2011. 23 Eylül 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ocak 2011. 
  47. ^ [1] 2 Temmuz 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Expatica, 14 January 2011
  48. ^ "Tunisia president warns protesters". Al Jazeera. 28 Aralık 2010. 29 Aralık 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Aralık 2010. 
  49. ^ "Tunisian president removes ministers after protests". El-Arabiye. 29 Aralık 2010. 1 Ocak 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Aralık 2010. 
  50. ^ "More heads roll in Tunisian social crisis". Radio Netherlands Worldwide. 30 Aralık 2010. 10 Mart 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Aralık 2010. 
  51. ^ Bilal Randeree (10 Ocak 2011). "Tunisian leader promises new jobs - Africa". Al Jazeera English. 8 Mart 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ocak 2011. 
  52. ^ "BBC News - Tunisia closes schools and universities following riots". Bbc.co.uk. 10 Ocak 2011. 1 Şubat 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ocak 2011. 
  53. ^ Bin Ali rules out 'presidency for life' as chaos spreads [[France 24 16 Ocak 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. 13 January 2011]
  54. ^ From Rima Maktabi, CNN. "Tunisian PM takes over as interim president as Ben Ali flees - CNN.com". Edition.cnn.com. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ocak 2011. 
  55. ^ Post a Job (8 Aralık 2009). "Tunisia President Hands Power to Prime Minister". BusinessWeek. 27 Mart 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ocak 2011. 
  56. ^ "Prime minister takes over as Ben Ali flees Tunisian turmoil". France24. 10 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Ocak 2011. 
  57. ^ Ganley, Elaine. "NewsTimes.com - The Latest". Hosted.ap.org. 23 Kasım 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ocak 2011. 
  58. ^ "Ben Ali gets refuge in Saudi Arabia". Al Jazeera English. 9 Şubat 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Ocak 2011. 
  59. ^ David D. Kirkpatrick. "New Change of Power Raises Questions in Tunisia". 2 Şubat 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Ocak 2011. 
  60. ^ "Unrest engulfs Tunisia after president flees". 26 Haziran 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  61. ^ "Tunisia's interim president backs a unity govt". 11 Kasım 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  62. ^ Jillian C. York. "Tunisia's taste of internet freedom - Opinion". Al Jazeera English. 19 Ekim 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Ocak 2011. 
  63. ^ Luke Alnutt (2012) TANGLED WEB Tunisia: Can We Please Stop Talking About 'Twitter Revolutions'? 30 Ocak 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Accessed on 2011-01-15.
  64. ^ a b "Tunisia, Twitter, Aristotle, Social Media and Final and Efficient Causes | technosociology". 17 Ocak 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Ocak 2011. 
  65. ^ "Tunisia Protests: The Facebook Revolution - The Daily Beast". 28 Şubat 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Ocak 2011. 
  66. ^ "Update on Tor usage in Tunisia | The Tor Blog". 16 Ocak 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Ocak 2011. 
  67. ^ "Essebsi elected Tunisian president with 55.68 percent" (İngilizce). Reuters. 22 Aralık 2014. 26 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Mart 2019. 
  68. ^ "Tunisia: further decline in Tunis stock market for third consecutive day". Africanmanager.com. 21 Nisan 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Ocak 2011. 
  69. ^ Ahmed Namatalla. "Tunisia Stocks Slump to Year-Low as Troops Deployed to Tunis Amid Curfew". 3 Kasım 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  70. ^ "Tunisia c.bank CDS at 18-mth high of 154 bps-CMA". 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  71. ^ "Tunisia under attack by Anonymous; press release". Daily Kos. 2 Ocak 2011. 3 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Ocak 2011. 
  72. ^ "Operation Tunesia – English". Anonymous. 2 Ocak 2011. 19 Şubat 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Ocak 2011. 
  73. ^ Evan Hill (3 Ocak 2011). "Hackers hit Tunisian websites - Africa". Al Jazeera English. 2 Eylül 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ocak 2011. 
  74. ^ ennahar (14 Ocak 2011). "Al-Qaeda supports the events in Tunisia and Algeria". Ennaharonline/ M. O. 18 Ocak 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Ocak 2011. 
  75. ^ Adem Amine in Algiers and Jamel Arfaoui in Tunis for Magharebia (13 Ocak 2011). "AQIM leader exploits Tunisia, Algeria unrest". Magharebia. 14 Temmuz 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Ocak 2011. 
  76. ^ a b c d "In quotes: Reaction to Tunisian crisis". BBC. 14 Ocak 2011. 23 Aralık 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Ocak 2011. 
  77. ^ "TUNISIA: France's attitude toward crackdown raises eyebrows". 6 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  78. ^ "Tunisians drive leader from power in mass uprising". 25 Ocak 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  79. ^ "Obama condemns violence in Tunisia, calls for government to respect human rights". 
  80. ^ Jillian York (9 Ocak 2011). "Activist crackdown: Tunisia vs Iran - Opinion". Al Jazeera English. 19 Ekim 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ocak 2011. 
  81. ^ a b Whitaker, Brian (28 Aralık 2010). "How a man setting fire to himself sparked an uprising in Tunisia". The Guardian. 31 Ocak 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Aralık 2010. 
  82. ^ "The Last Days of Ben Ali?". Steven Cook's Blog. 6 Ocak 2011. 3 Haziran 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ocak 2011. 
  83. ^ http://mideast.foreignpolicy.com/posts/2011/01/02/tunisia_s_protest_wave_where_it_comes_from_and_what_it_means_for_ben_al][ölü/kırık bağlantı]
  84. ^ "Is Tunisia Next?". Elliott Abrams: Pressure Points. 7 Ocak 2011. 10 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ocak 2011. 
  85. ^ Larbi Sadiki. "The 'bin Laden' of marginalisation - Opinion". Al Jazeera English. 19 Ekim 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Ocak 2011. 
  86. ^ "To the tyrants of the Arab world... - Opinion - Al Jazeera English". 18 Ocak 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Ocak 2011. 
  87. ^ "Tunisia's nervous neighbours - Africa - Al Jazeera English". 16 Ocak 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Ocak 2011. 
  88. ^ "Scores hurt in Algeria protests - Africa". Al Jazeera English. 30 Aralık 2010. 29 Haziran 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ocak 2011. 
  89. ^ "Price protests erupt across Algeria - Africa". Al Jazeera English. 7 Ocak 2011. 20 Ekim 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ocak 2011. 
  90. ^ "Anger in Algeria - Africa". Al Jazeera English. 7 Ocak 2011. 14 Mart 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ocak 2011. 
  91. ^ "Algeria unrest turns deadly - Africa". Al Jazeera English. 8 Ocak 2011. 1 Ekim 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ocak 2011. 
  92. ^ "Jordanians march against inflation - Middle East". Al Jazeera English. 29 Haziran 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Ocak 2011. 
  93. ^ Johnny McDevitt. "Jordanians protest against soaring food prices". 26 Şubat 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. 

Dış bağlantılar

[değiştir | kaynağı değiştir]
Wikimedia Commons'ta Yasemin Devrimi ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Yasemin_Devrimi&oldid=34141024" sayfasından alınmıştır