shofler
Apparence
Etimolodjeye
[candjî]Tayon-bodje latén « sufflare » (minme sinse).
Prononçaedje
[candjî]- AFE :
- diferins prononçaedjes : /ʃɔ.fle/ /sɔ.fle/ /ʃɔ.flɛ/ /sɔ.flɛ/ /ʃu.fle/ /su.fle/ /ʃu.flɛ/ (oyon O.OU) (betchfessî sh)
- prononçaedje zero-cnoxheu : /ʃɔ.fle/
- Ricepeures : sho·fler
Viebe
[candjî]Djin et tins | Codjowa |
---|---|
Cåzant Ind. pr. (dji, dj’) | shofele |
Atôtchî(s) Ind. pr. (vos, vs) | shoflez |
Cåzants Ind. pr. (nos, ns) | shoflans |
Rwaitants Ind. pr., nam. (i/il, ele/elle) | shofelnut |
Cåzant Ind. fut. (dji, dj’) | shofelrè |
Cåzant D.I.E. (dji, dj’) | shofléve |
Cåzant Suddj. pr. (ki dji, dj’) | shofele |
pårt. erirece (dj’ a, vos av) | shoflé |
Ôtes codjowaedjes | sipepieus tåvlea |
shofler
- (v. sins coplemint) fé rexhe di l’ air avou foice di ses peumons, pa s’ boke.
- Shofele so t’ sope po l’ rafroedi !
- Shoflez so les cindes po fé resprinde li feu.
- Li blanke feme drova l’ capot et s’ si mete a shofler londjinniveuzmint sol moteur. Fffuuu ! Fffuuu ! — Lucyin Mahin, Eviè Nonne.
- (v. sins coplemint) fé passer l’ air dins èn instrumint d’ muzike po fé on son.
- Li martchand d’ crinme-glaeces aveut bea shofler : les peres n’ estént nén di dnêye ci djoû la. — Achille Goethals.
- (v. sins coplemint) bodjî raddimint, tot cåzant d’ l’ air, d’ on gåz.
- Li bijhe shofele a grands côps.
- L’ air shofele dizo l’ ouxh.
- Tote li nute, il a djalé a pire finde et l’ bijhe ki shofele schove divant leye ene nive fene come del poussire di gregne et brocleuse come do blanc såvlon. — Paul Moureau.
- (v. sins coplemint) respirer, aprume li deujhinme fåze, cwand les peumons s’ vudnut.
- (v. sins coplemint) awè målåjhey po fé ene sacwè.
- El tchivå shofele po monter l’ tiene.
- (v. sins coplemint) si rpoizer on moumint, riprinde alinne.
- Dj’ alans shofler on pôk. — Motî d’ Bastogne.
- I fåt portant k’ lès tchvås soflexhe :
l’ome arestêye ses deus bayås
— Henri Simon, "Li pan dè Bon Diu", "Li tchèrwèdje" (fråze rifondowe). - A Othêye*, li mwaisse do sployon leya shofler s' rot dvant s' djîsse et s' lyi dna t i ene muzete d' avoenne. — Joseph Mignolet, "Vé l’loumîre" (1922) (fråze rifondowe).
- (v. sins coplemint) dire ene sacwè.
- Si t’ shofele, t’ årès t’ gueuye petêye !
- (viebe å coplemint) fé bodjî ene sacwè avou d’ l’ air (shofler dsu).
- Shofele ti sope !
- Ele mi shofléve li foumire å nez.
- Li peupe Djatravåtide, ki vike sol planete Viltvodel VI, croet ki l’ Univiers tot etir a stî shoflé foû del narene d’ ene Sakî k’ i lomèt « li Grand Vete Atacalnåse ». — Lorint Hendschel, ratournant D. Adams.
- (viebe å coplemint) fé ndaler ene loumire, tot shoflant dsu.
- Shofler ene boujeye, ene aloumete, li kinket.
- Il ont shoflé l’ wåmele : i n’ les fåt nén disrindjî.
- (viebe å coplemint) (pa stindaedje) clôre ene lampe u èn aparey electrike.
- Shofloz les lampes, vos loumoz l’ djoû.
- Shofloz l’ copiutrece divant d’ aler marinder.
- (viebe å coplemint) rimpli avou d’ l’ air, gonfler.
- Shofler ene vexheye.
- (viebe å coplemint) haper.
- Loukîz di kéne manire ki dj’ a shoflé ci cmere la a si ome. — Albert Maquet.
- I s’ a fwait shofler s’ djin. — Motî d’ Bastogne.
- Ele s’ a leyî shofler s’ galant.
- (viebe å coplemint) avaler raddimint et galafmint.
- Alê, dj’ irans ndè shofler ene.
- Il ont shoflé l’ boteye.
- Li dorêye a bénrade yeu stî shoflêye.
- (viebe å coplemint) taper ene bafe a (ene sakî).
- Dji t’ va shofler.
- (viebe å coplemint) rsaetchî les mokions del narene.
- Li laid flairant måssî potince,
Shofele si narene avou s’ doet !— Joseph Vrindts, ”Racontules et råtchåds” (1920); “L’ oficî Boche” (4 di octôbe 1918) (fråze rifondowe).
- Li laid flairant måssî potince,
- ((v. sins djin)) fé grande air.
- I shofele a bouxhî tot djus. — Motî Haust (fråze rifondowe).
- Et ci-la k’ est nén bén segnî,
N’ a d’ keure, di wice ki l’ vint shofele— Joseph Vrindts, ”Vîx Lîge” (1901), p.12, “Li Bonne Chance fait tot” (fråze rifondowe). - Ine cwahante bihe sofèle, lès sûrs sont dèdja pris :
i djale à finde lès pîres,
èt l' pôve pitit djonne grain, qu'aviséve si virlih,
si racrampih di freûd
— Henri Simon, Li pan dè Bon Diu, L'iviér.
- ((v. sins djin)) gn awè on tirant d’ air.
- Come ça shofele, chal !
Ratourneures
[candjî]- L’ air shofele al Bijhe, u el vint shofele di Bijhe : i bijhe, l’ air vént do Nôr.
- riwaitî do ké costé k’ l’ air shofele
- L’ ivier a shoflé : i gn a des consires.
- Li trô d’ sonde shofele : (mot d’ houyeu) gn a ene rexhowe di grijou på trô d’ sondaedje.
- Il a rovyî d’ shofler : il est moirt.
- shofler court, shofler come on boû, shofler des poes : respirer avou des grands mouvmint des coisses, respirer målåjheymint ; rl a: tanfler, haner, si dshofler.
- shofler des pouces a l’ oraye : conter bebele a ene comere po l’ amidjôler.
- shofler li tchôd et l’ froed : fé acroere on côp k’ on-z est binåjhe, et ene munute après k’ on-z est mwais.
- shofler on moton : shofler d’ l’ air dizo l’ pea d’ on moton touwé, po-z awè pus åjhey a li schoircî.
- shofler les tripes : rimpli les tripes d’ air, divant d’ fé les boudins, po vey s’ ele ni sont nén trawêyes.
- shofler l’ veule : el travayî a tchôd etot shoflant.
- shofloz vosse nez, vosse vizaedje ès gonfele ! shofloz vosse nez, vos voeroz pus clair ! u bén shofele ti nez paski t’ as t’ tiesse k’ infele : dijhêye po fé comprinde a ene sakî k’ il est trop djonne po-z etervini dins ene bate di dvize.
- shofler s’ nez : shofler pal narene, tot l’ resserant, po fé rexhe li nåse foû do nez.
- shofler les rinnes : djeu d’ efant did dinltins, ki meténs on fistou di strin å drî des guernoyes, eyet les gonfler.
- shofler l’ plaece a ene sakî : esse nomé en ene plaece, k’ èn ôte esteut po-z awè dvant vos.
- shofele dins tes mwins ! u bén shofele dins tes doets : dijhêye a ene sakî po k' il apougne on målåjhey ovraedje.
- èn oizou shofler : èn oizou moti.
- Si neveu n’ oizreut shofler dvant lu. — Motî Forir.
- ni sholfer mot
- i shofele do mwais costé, i shofele do måva trô : i bijhe.
Parintaedje
[candjî]- shoflé, shoflêye
- shoflaedje, shofelmint, shofelreye
- shofleu, shoflåd
- shofla, shoflet, shoflot, shoflete
- shofleure, shofloe
- dishoflé
- rishofler
Mots d’ aplacaedje
[candjî]Mots vijhéns
[candjî](avaler raddimint)
(awè målåjhey po fé ene sacwè)
Omofoneye possibe
[candjî]/ʃu.fle/ /ʃɔ.fle/ /ʃu.flɛ/ : xhufler
Ortografeyes
[candjî]Après 1900, foû rfondou (Feller, Feller ricandjî, nén Feller) :
E rfondou walon :
Ratournaedjes
[candjî]bouter d' l' air
haper
- Francès : chiper (fr), subtiliser (fr)
si rpoizer on moumint
- Francès : reprendre son souffle
clôre ene lampe, evnd
- Inglès : to switch off (en)
- Francès : éteindre (fr)
fé grande air
- Francès : faire grand vent, venter fortement
gn awè on tirant d’ air
- Francès : y avoir un courant d'air
shofler des pouces a l’ oraye
- Francès : conter fleurette
shofloz vosse nez, vosse vizaedje ès gonfele !
- Francès : la ferme, morveux !
shofler s’ nez
- Francès : se moucher