Гафн
Гафн (па-лацінску: Hafnium), Hf — хімічны элемэнт IV групы пэрыядычнай сыстэмы; атамны нумар 72. Серабрыста-белы мэтал. Належыць да ліку расьсеяных у прыродзе элемэнтаў. У зямной кары ўтрыманьне гафну складае ад 3×10-4 % да 4×10-4 % паводле масы[1]. Уласных мінэралаў ня мае, заўсёды сустракаецца разам з цырконам, які распаўсюджаны нашмат больш. Гафн адкрыты ў 1923 г. у цырконіевых рудах вугорскім хімікам Хевешы і дацкім фізыкам Костэрам з дапамогай рэнтгенаспэктральнага аналізу. Сваю назву атрымаў ад слова Hafnia — лацінскай назвы гораду Капэнгагена, у якім ён быў адкрыты. Элемэнт зьяўляецца сумесьсю шасьці ізатопаў з масавымі лікамі ад 174 да 180, самы цяжкі зь якіх зьяўляецца найбольш распаўсюджаным (35,22%). Ізатоп 174Hf (0,163%), відавочна, радыёактыўны (2×1015 год, ). Вядома дванаццаць штучных радыёактыўных ізатопаў з масавымі лікамі A= 178-180. Пры апрамяненьні гафну нэўтронамі, найбольш важныя зь іх 175Hf (70 дзён, электронны захоп), 181Hf (44,6 дня, β-) выкарыстоўваюць у якасьці мечаных атамаў. Лёгкія радыёізатопы атрымліваюцца з апрамяненьня нэўтронамі ізатопаў лютэцыю, якія потым зазнаюць β--распад.
| ||||||
| Выгляд | ||||||
|---|---|---|---|---|---|---|
| ||||||
| Агульная інфармацыя | ||||||
| Назва, сымбаль, атамны нумар | Гафн, Hf, 72 | |||||
| Катэгорыя элемэнту | Мэталы | |||||
| Група, пэрыяд, блёк | 4, 6, p | |||||
| Адносная атамная маса | 178,49 г·моль−1 | |||||
| Канфігурацыя электронаў | 5s25p65d26s2 | |||||
| Электронаў у абалонцы | 
| |||||
| Фізычныя ўласьцівасьці | ||||||
| Фаза | Цьвёрдае цела | |||||
| Шчыльнасьць (пры п. т.) | 13,3 г·см−3 | |||||
| Тэмпэратура плаўленьня | 2000-2230 °C | |||||
| Тэмпэратура кіпеньня | 3200 °C | |||||
| Структура крышталічнай краты | hexagonal close-packed | |||||
| Уласьцівасьці атама | ||||||
| Кавалентны радыюс | 144,2 пм | |||||
Гафн рэкамэндуюць выкарыстоўваць для вытворчасьці кантрольных і рэгуляцыйных стрыжняў гамагенных рэактараў і рэактараў у атамных падводных лодак з-за ягонага вялікага сечыва захопу цеплавых (паглынаньня) і надцеплавых нэўтронаў (105 барн)[2], высокай тэмпэратуры плаўленьня (2230), добрых мэталічных ды антыкаразыйных уласьцівасьцей. У спэктры сечываў захопу нэўтронаў гафнам у інтэрвале энэргій ад 1 эВ да 10 кэВ маюцца сем рэзанансных пікаў, пяць зь якіх выкліканыя 177Hf (18,59%). Таксама выкарыстоўваецца пры вытворчасьці лямп напальваньня, катодаў рэнтгенаўскіх трубак ды гетэраў электронных лямп. Вокіс, нітрыд і карбід выкарыстоўваюцца ў якасьці вогнеўстойлівых матэрыялаў.
Прымяняецца ў газапаглынальніках у вакуўмных прыладах.
Крыніцы
рэдагаваць- ^ Бондар І. В. Гафній // БЭ. — Мн.: 1997 Т. 5. С. 93
- ^ Гафний // Химическая энциклопедия : в 5 т. / Гл. ред. Н. С. Зефиров. — М.: 1990 Т. 2: Даф-Мед.
Вонкавыя спасылкі
рэдагаваць
Гафн — сховішча мультымэдыйных матэрыялаў