Enkarterriko asto

Enkarterriko asto
	Irudi gehiago
Sailkapen zientifikoa
	;

Enkarterriko astoa Euskal Herriko mendebaldeko eskualdean mantendutako bertako asto arraza da. Gaur egun, bereziki Karrantza aldean hedatuta dago, nahiz eta Gipuzkoan, esate baterako, antzeko morfologiako astoak egun arte mantendu diren. Azken urtetan arraza berreskuratzeko elkartea sortu da Gipuzkoan^[1]. Euskal Herriaz gain, arraza mendebaldeko Kantabrian ere zabaldurik egon da, nahiz eta egun bertan ia desagerturik dagoen. Piriniar astoa izeneko asto arrazarekin antzekotasun handiak ditu, bere senide hurbila izanik.

Garai batean baserriko lan indarra astoa eta idia izan ziren, baina Euskal Herriko industrializazioa dela eta, eta honek berekin batera ekarritako baserriko lanen mekanizazioarekin, kopuruari dagokionez atzerakadarik handiena jasan duen aberea da etxeko astoa. Arrazak Bizkaiko Enkarterrietan zein Arabako ipar ekialdean du jatorri, baina Enkarterriko asto arraza Euskal Herri osoan zabaldutako antzinako asto mota izan zen. Ezaugarri bereziena bere tamaina txikia da, inguruko beste asto arrazekin konparatuz gero. Enkarterriko astoak nekez gainditzen ditu 120 cm. soin gurutzera.

Arrazaren historia

Enkarterriko astoak, baserriko lanaz gain, Enkarterri aldeko meategietan lanean ibili ziren bertako bagoietatik tiraka. Beraien tamaina txikia eta indar handia zela eta, preziatuak izan ziren lantegi horretarako, pottokak bezala. Lantegi hau dela eta, pottokaren kasuan bezala, horregatik uste da arraza gehiago mantendu dela Enkarterrietan^[2]. Eskualdean, joan den mendeko zazpigarren hamarkadaren hasieran 1.000 asto inguru zeuden zentsaturik. Hogei urte geroago 100tik behera besterik ez ziren^[3]. Datu honek Euskal Herriko gainontzeko eskualdeen egoerarako baliagarria izan daiteke.

Egoera

Zalantzarik gabe esan daiteke etxe-astoa dela Euskal Herri guztian industriaren garapenarengatik eta nekazaritzako lanen mekanizazioarengatik atzerakadarik handiena jasan duen etxe aberea.

2005. urtean 100 eme baino gutxiago zeuden. Hainbat partikular eta erakunde publikori esker kopurua zerbait emendatu da, baina Equus Survival Trust elkartearen irizpideen arabera, arraza galzorian dago, hazkuntzarako 300 eme baino gutxiago baitaude.^[4]

Bizkaia

Bizkaian ADEBUEN elkarteak bultzatzen du Enkarterriko astoaren iraupena. Bizkaiko Foru Aldundiak asto samalda bat mantentzen du Gordexolan.

Gipuzkoa

Gipuzkoan bertako astoa berreskuratzeko Giasel elkartea sortu zuten 2002. urtean.^[5] Gaur egun Giaselek 150 asto baino gehiago zaintzen ditu herrialdean. Horietatik 50 eme kalifikatuta daude, eta arren artean 6 dira kalifikatuak.

Urtero Lazkaon ospatzen da Lazkaoko astotxo eguna, eta azken urteetan ospakizun hori bertako astoaren berreskurapenerako eguna ere bilakatu da.

Begira

Erreferentziak

Kanpo estekak

Bideoak

(Gaztelaniaz)Arrazari buruzko erreportaia

Datuak: Q8206875
Multimedia: Enkarterriko astoa / Q8206875

[1] ttps://tolosaldea.hitza.info/2012/01/11/jose-ignacio-mendizabal-%C2%ABez-dute-euskal-astoen-arraza-mantentzeko-adina-diru-ematen%C2%BB/^{[Betiko hautsitako esteka]}

[2] ttps://www.anboto.org/albistea/13359/elorrioko-abestiak-ere-esaten-du-astoak-ziren-txiki-txikiak/^{[Betiko hautsitako esteka]}

[3] ttps://es.scribd.com/doc/54313088/6/ASNO-DE-LAS-ENCARTACIONES

[4] ttps://www.equus-survival-trust.org/documents/equineconservationlist.pdf

[5] ttps://uztarria.com/herri_aldizkaria/2011/127/04b/index_html^{[Betiko hautsitako esteka]}

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

i e a Euskal Herriko bertako asto arrazak Euskal Herria
Euskal Herriko egungo asto arrazak	Enkarterriko astoa • Pirinioetako astoa
Euskal Herritik desagertutako asto arraza eta motak (basatiak barne)	Enzebro

i e a Euskal Herriko bertako etxe abereen arrazak
Zaldi eta asto arrazak	Auritzeko zaldia • Enkarterriko astoa • Euskal Herriko mendiko zaldia • Lautzako zaldia • Nafar behoka • Pirinioetako astoa • Pottoka() • Zaldi montxinoa • Nafar zaldi
Behi arrazak	Bearnotar behia • Behi montxina • Terreña behia • Tudanka behi • Betizu() • Bordeldar behia • Landetako behia • Nafar kasta • Pirinioetako behia •
Hegaztiak	Euskal antzara • Euskal oilo
Ardi arrazak	Latx muturbeltza • Latx muturgorria • Manex burugorria • Manex burubeltza • Erronkarikoa • Euskal-bearnotarra • Karrantzako muturbeltza • Karrantzako muturgorria • Sasi ardia • Nafarra • Txurra
Ahuntz arrazak	Ahuntz azpigorria • Pirinioetako ahuntza
Txerri arrazak	Euskal txerria • Gasteizko muturmotz txerria • Baztango txerria
Txakur arrazak	Enkarterriko billano • Enkarterriko billanuko • Euskal artzain txakurran (barietateak: iletsua eta Gorbeiakoa) • Euskal erbi txakurra • Kantauriko ur-txakurra • Landetako Labrit txakurra • Nafar artzanora • Nafarroako eper txakurra • Piriniotar ardi txakurra • Pirinioetako mendiko zakurra
Erle motak	Euskal Herriko erle beltza

i e a Munduko bertako asto arrazak
Euskal Herriko bertako asto arrazak Euskal Herria	Enkarterriko astoa • Pirinioetako astoa •
Europako asto arrazak Katalan Herriak ( Europar Batasuna) Okzitania	Andaluziar astoa • Kataluniar asto • Poitouko astoa • Probentzako astoa