Opoczno

Opoczno
	miasto w gminie miejsko-wiejskiej
	; Zamek Kazimierzowski w Opocznie, obecnie Muzeum Regionalne
Herb	Flaga
	Dewiza: Nasza historia i dzień dzisiejszy jest naszą dumą
Państwo	Polska
Województwo	łódzkie
Powiat	opoczyński
Gmina	Opoczno
Data założenia	1191 (Kościół św. Magdaleny)
Prawa miejskie	XIV w.
Burmistrz	Michał Konecki
Powierzchnia	26,99 km²
Wysokość	190 m n.p.m.
Populacja (31.12.2019); • liczba ludności; • gęstość	; 21 060; 850,9 os./km²
Strefa numeracyjna	(+48) 44
Kod pocztowy	26-300
Tablice rejestracyjne	EOP
	Położenie na mapie gminy Opoczno Opoczno
	Położenie na mapie Polski Opoczno
	Położenie na mapie województwa łódzkiego Opoczno
	Położenie na mapie powiatu opoczyńskiego Opoczno
	51°22′38″N 20°17′13″E/51,377222 20,286944
TERC (TERYT)	1007044
SIMC	0967943
	Urząd miejskiul. Staromiejska 6; 26-300 Opoczno
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Informacje w Wikipodróżach
	Strona internetowa

Opoczno (ros. Опочно, jid. ‏אפאטשנא‎, hebr. ‏אופוצ'נו‎) – miasto w województwie łódzkim, w powiecie opoczyńskim, siedziba gminy miejsko-wiejskiej Opoczno. Położone nad rzekami Wąglanką i Drzewiczką, na krańcu Wyżyny Przedborskiej, historycznie w Małopolsce a dokładnie w Ziemi Radomskiej. Stare Opoczno i Nowe Opoczno były miastami królewskimi Korony Królestwa Polskiego^[3]. Miasto królewskie w powiecie opoczyńskim województwa sandomierskiego w drugiej połowie XVI wieku^[4].

Według danych GUS z 31 grudnia 2019 roku miasto liczyło 21 060 mieszkańców^[2].

Położenie

Miasto leży we wschodniej części województwa łódzkiego, w północnej części mezoregionu Wzgórza Opoczyńskie^[5], szerzej na pograniczu Wyżyny Małopolskiej i Niziny Mazowieckiej, u ujścia rzeki Wąglanki do Drzewiczki – prawego dopływu Pilicy.

Historycznie należy do Małopolski (dokładnie Ziemia Radomska). Leżało w ziemi sandomierskiej, następnie w województwie sandomierskim, gdzie było siedzibą powiatu. W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało do woj. piotrkowskiego, zaś przed 1975 r. do woj. kieleckiego.

Historia

Osobny artykuł: Targ w Opocznie.

1191 – wymienienie drewnianego kościoła pw. św. Magdaleny^[6]
1284 – wzmianka o miejscowości Opoczno w związku z przypisaniem osady przez Leszka Czarnego do kolegiaty sandomierskiej
1347 – przeniesienie osady z kościołem św. Marii Magdaleny ze Staromieścia (w rejonie dzisiejszego cmentarza parafialnego) na obecne miejsce
1349 – Kazimierz Wielki wymienia Opoczno w dokumencie jako miejscowość leżącą na drodze kupieckiej z komorą celną. Opoczno leżało na skrzyżowaniu drogi z Torunia do Lwowa oraz z Wrocławia do Włodzimierza
1365 – przywilej Kazimierza Wielkiego przenoszący miasto Opoczno z prawa średzkiego na prawo magdeburskie^[7]
Pierwszym starostą miasta w 1368 został Sobek z Wyszkowic
1405 – na terenie miasta został zbudowany szpital (budynek obecnie nie istnieje, spłonął w pożarze miasta w roku 1462). Instytucji sfinansowanej przez wójta opoczyńskiego Jana Hanko Kiełbasę nadano nazwę Szpital Świętego Ducha i świętego Leonarda a prowadzeniem szpitala zajmowali się zakonnicy z Zakonu Ducha Świętego, który istniał w Opocznie do kasaty w roku 1864^[8]^[9]
1409, 1413, 1414, 1432 – na zamku w Opocznie przebywał król Władysław Jagiełło
Rozwój miasta nastąpił w okresie od XIV do XVI wieku
XV – XVIII w. – miejsce sądów szlacheckich: ziemskiego i grodzkiego^[10]
1440 – sprzedanie przez króla starostwa Mszczujowi ze Skrzynna herbu Łabędź za 400 grzywien
1459 – król przeniósł zastaw Opoczna z rąk Jana Mszczujowica ze Skrzynna w ręce kasztelana radomskiego Eustachego ze Sprowy
1478 – po śmierci Eustachego ze Sprowy prawa do dochodów ze starostwa przeszły na jego synów Jana i Stanisława Odrowążów ze Sprowy
1483 – wielki pożar miasta, w związku z czym król zwolnił mieszczan z podatków na 8 lat
1550 – za zgodą króla Zygmunta Augusta miasto zostało wyposażone w sieć wodociągów^[9]
1555 – starostwo wykupił za zgodą króla stolnik sieradzki Wincenty Przerembski
1582 – Opoczno uzyskało przywilej de non tolerandis Judaeis^[11].
1646 – w Opocznie wybudowana została synagoga
1655, 11 września – pod miastem doszło do potyczki pomiędzy wojskami polskimi i szwedzkimi pod dowództwem feldmarszałka Wittenberga^[12]. W wyniku trwających wojen szwedzkich miasto zostało zniszczone
1787 – na zamku w sali sądowej owacyjnie przywitany został król Stanisław August Poniatowski
1793 – wybudowanie nowego murowanego parterowego dworu starostwa w Opocznie-Starostwie
przed 1800 – wybudowanie przez społeczność żydowską synagogi
1795 – wcielenie do zaboru austriackiego
1809 – miasto włączone do Księstwa Warszawskiego
1815 – miasto w zaborze rosyjskim (w ramach Królestwa Polskiego)^[13]
1874 – odbudowa zamku na starych fundamentach
1880 – uruchomiono produkcję płytek ceramicznych, dziś znanych pod marką „Opoczno” lub „Opoczno S.A.”
Kolejnym trudnym dla miasta okresem są lata 1891–1893, kiedy wybucha epidemia cholery
1885–1890 – budowa linii kolejowej^[14]
1900 – w Opocznie powstała Ochotnicza Straż Ogniowa
1910 – na terenie miasta zbudowano sieć elektryczną
maj 1915 – do miasta wkraczają węgierskie oddziały gen. Hermana von Kövessa
2 sierpnia 1919 – miasto w wyniku ustalenia nowego podziału administracyjnego zostało przyłączone do województwa kieleckiego
1 kwietnia 1939 – Opoczno zostaje włączone do województwa łódzkiego
listopad 1940 – utworzenie przez Niemców getta dla ludności żydowskiej^[15]. Przebywało w nim ok. 4000 osób z Opoczna i okolic^[15]. W lipcu 1942 ok. 400 osób wywieziono do Skarżyska-Kamiennej, w październiku 1942 ok. 3000 do obozu zagłady w Treblince^[15]. W trzech egzekucjach na terenie getta zamordowano ok. 250 osób^[15]. Zostało ono zlikwidowane w styczniu 1943^[15].
lipiec 1942 - grupa konspiracyjna miejscowych Żydów oraz partyzantów z Gwardii Ludowej przecina linię telefoniczną w mieście i rozbraja polskich kolaboracyjnych „granatowych” policjantów, a także konfiskuje pieniądze z kasy miejscowego Judenratu przeznaczone na podatki dla Niemców^[16]
1945 - miasto zostało zdobyte przez wojska Armii Czerwonej, co zakończyło okres okupacji niemieckiej^[17].
1953 – otwarta zostaje pierwsza linia autobusowa PKS
maj 1979 – otwarty zostaje Miejski Dom Kultury
1962 – w 20 rocznicę powstania PPR w Alei Sportowej odsłonięto obelisk ku czci ofiar hitlerowskiego terroru w rejonie Opoczna^[18]
luty 1990 – ukazuje się pierwszy numer tygodnika zatytułowanego „Opoczyńskie Wieści”
1994 – powstaje czasopismo „Nowe Echa” skierowane do mieszkańców gminy Opoczno
1999 – miasto podczas reformy administracyjnej staje się stolicą nowego powiatu opoczyńskiego; w ramach reformy szkolnictwa w mieście utworzono dwa gimnazja
Na początku roku 2000 honorowym obywatelem miasta Opoczna został Jan Paweł II
14 grudnia 2014 – otwarcie stacji kolejowej Opoczno Południe

Zabytki

Według rejestru zabytków Narodowego Instytutu Dziedzictwa^[19] na listę zabytków wpisane są obiekty:

śródmieście miasta, nr rej.: 303 z 4.12.1956
zespół kościoła parafialnego pw. św. Bartłomieja, ul. Kościelna 2:
- kościół, 1365, 1939, nr rej.: 307 z 1.12.1956 oraz 352 z 21.06.1967
- dzwonnica, pierwsza połowa XIX, nr rej.: j.w.
- plebania, 1622, nr rej.: 838 z 6.02.1959
zamek, obecnie muzeum, pl. Zamkowy 1, połowa XIV w., XVII w., 1927 nr rej.: 306 z 30.11.1956 oraz 272 z 3.11.1977
zespół dworski „starostwo”, ul. Parkowa / Kolberga, XVII-XIX w., nr rej.: 779 z 30.05.1972 oraz 256 z 6.10.1995:
- dwór
- oranżeria
- spichrz (lamus)
- dwa czworaki
- park
dom „Esterki” (obecnie Powiatowa i Miejska Biblioteka Publiczna), ul. Kościuszki 15, 1500, nr rej.: 305 z 30.11.1956 i z 21.06.1967
Nowy cmentarz żydowski w Opocznie – data jego powstania pozostaje nieznana, znajduje się on przy ulicy Limanowskiego 23. Wskutek dewastacji – najpewniej z okresu II wojny światowej – do naszych czasów nie zachowały się żadne nagrobki^[20]. Zobacz też: Stary cmentarz żydowski w Opocznie

Zamek

Osobny artykuł: Zamek Kazimierzowski w Opocznie.

Początki historii zamku sięgają XIV w., kiedy to z inicjatywy Kazimierza Wielkiego na terytorium Polski powstało wiele zamków obronnych. Zamek opoczyński, zbudowany jednocześnie z murami miasta, był typowym zamkiem miejskim tzn. leżał w obrębie miasta. Ze względu na brak źródeł trudno jest ustalić, jak wyglądał w swojej pierwotnej formie.

Zamek opoczyński spełniał rolę siedziby administracyjnej starostów, którzy mieli obowiązek utrzymywania go w stanie pełnego przygotowania na wypadek wojny. Zamek w Opocznie spłonął prawdopodobnie w trakcie wielkiego pożaru miasta w XV wieku. Po remoncie użytkowano go w XVI i XVII wieku, aż do zniszczenia w czasach Potopu szwedzkiego. W ograniczonej formie użytkowano go także później m.in. w wieży mieściło się więzienie. W XVIII wieku po remoncie podejmowano w nim króla Stanisława Augusta Poniatowskiego. W pierwszej połowie XIX wieku był już ruiną. Dzisiejsza forma budynku to efekt historyzującej przebudowy z 1927 roku fragmentu gmachu z XIX wieku, który zbudowano w miejscu gotyckiego zamku. Obecnie w zamku swoją siedzibę ma Muzeum Regionalne.

Kolegiata św. Bartłomieja

Osobny artykuł: Kolegiata św. Bartłomieja w Opocznie.

Kościół zbudowano w stylu gotyckim około 1365 roku z fundacji Kazimierza Wielkiego. Posiadał jedną nawę i wieżę. Został zrujnowany w 1812 roku gdy pełnił rolę szpitala. Restaurowany około 1850 przez Henryka Marconiego, rozebrany częściowo 1934 z zachowaniem gotyckiego prezbiterium będącego obecnie boczną kaplicą. Istniejący współcześnie kościół wybudowano w latach 1935–1949.

kaplica gotycka (dawne prezbiterium kościoła z XIV wieku)
chrzcielnica gotycka z XV wieku z herbami Rola, Nałęcz, Orzeł, Jastrzębiec, Leliwa, Odrowąż, Poraj, Łabędź
nagrobek renesansowy rycerza Adam Śmigielskiego z Bnina herbu Ogończyk z 1616 r.
nagrobek renesansowy chorążego rawskiego Piotra Załuskiego z 1630 r.
nagrobek Jerzego Karwickiego i Anny z Podlodowskich z 1623 roku
stalle renesansowe

Dom Esterki

Znajdująca się przy rynku kamienica, jest obok zamku, plebanii i zachowanego gotyckiego prezbiterium kościoła, najstarszym zachowanym budynkiem w mieście. Tradycja wiąże powstanie domu Esterki z legendarną ukochaną króla Kazimierza Wielkiego – Żydówką Esterą. Legenda głosi, że Kazimierz Wielki poznał Esterkę polując w lasach pod Opocznem. Podobno gdy zbierała zioła dla swojego dziadka, wypadł na nią spłoszony tur i już miał ją zmiażdżyć, gdy przeszyty oszczepem runął u jej stóp. Początkowo król nie zdradzał, kim jest i podawał się za dworzanina królewskiego.

Istniejący dzisiaj budynek powstał w XVI wieku, lecz uległ zrujnowaniu w pierwszej połowy XIX wieku. Został odbudowany w 1893 r. w nowym kształcie, a w 1927 roku ponownie przebudowany według projektu architekta Majewskiego i z tego okresu pochodzi jego dzisiejszy wygląd. Z pierwotnego budynku na parterze zachowały się dwie sale o sklepieniu kolebkowym oraz tak samo sklepiona piwnica. Ponad oknami pierwszego piętra dojrzeć można fragmenty majuskułowych napisów łacińskich z XVI wieku Zręczna rada nastąpiła, Mąż doskonały służył czasowi, Wszystko obiecał poświęcić pracy i Bogu, Mąż cierpliwy błądził wygnany z miasta jako pasterz któremu oddano w opiekę rzeczy (miasto). W górnej części frontonu widnieje herb województwa sandomierskiego, do którego Opoczno niegdyś należało. Na frontonie kamienicy 19 marca 1931 r. wmurowano tablicę z popiersiem marszałka Józefa Piłsudskiego. Obecnie w budynku znajduje się biblioteka^[21].

Plebania

Na placu Kościelnym znajduje się piętrowa kamienna plebania z 1622 roku. Podobno w 1655 roku przebywał w niej dowodzący szwedzką armią w czasie Potopu feldmarszałek Arvid Wittenberg. Obecnie na parterze zachowały się pomieszczenia sklepione kolebkowo z lunetami. Nad wejściem wmurowana jest kamienna płyta z poł. XVII w. z herbami Dębno i Lewart. Pośrodku znajduje się tablica żeliwna z napisem informującym o fundacji plebanii przez Jana Alberta Liwskiego, proboszcza opoczyńskiego. Na płycie widnieje również godło z Orłem Białym i herbem Wazów^[21].

Mury obronne i bramy miejskie

Mury obronne w Opocznie rozpoczęto budować zapewne wkrótce po lokacji miasta w 1365 r. Mury zbudowane z kamienia miały długość około 950 metrów i wzmacniały je wysunięte prostokątne baszty otwarte od strony miasta. Mury wzmiankowano w 1550 roku. W XVII wieku remontowano je w obawie przed atakiem Tatarów i Turków. Na mapie miasta z 1820 roku widać jeszcze znaczne zachowane odcinki murów. Do dzisiaj zachował się jedynie fragment średniowiecznego muru obronnego w piwnicy domu przy ul. Kołomurnej 13. Nie wiadomo czy Opoczno miało dwie czy trzy bramy miejskie, wzmiankowano jedynie jedną z nich w 1455 roku u wylotu ulicy biegnącej z rynku ku rzece. W 1599 roku na podstawie zezwolenia Zygmunta III Wazy przebito nową bramę od strony Krakowskiego Przedmieścia i był to wylot z zamku na zewnątrz obwodu fortyfikacji. Zarówno mury jak i bramy miejskie zostały rozebrane podczas regulacji w XIX wieku^[22].

Warto zobaczyć

Zabytki wpisane na listę zabytków:

śródmieście miasta, nr rej.: 303 z 4.12.1956
zespół kościoła parafialnego pw. św. Bartłomieja, ul. Kościelna 2:
- kościół, 1365, 1939, nr rej.: 307 z 1.12.1956 oraz 352 z 21.06.1967
- dzwonnica, 1 poł. XIX, nr rej.: j.w.
- plebania, 1622, nr rej.: 838 z 6.02.1959
zamek, obecnie muzeum, pl. Zamkowy 1, poł. XIV w., XVII w., 1927 nr rej.: 306 z 30.11.1956 oraz 272 z 3.11.1977
zespół dworski „starostwo”, ul. Parkowa / Kolberga, XVII–XIX w., nr rej.: 779 z 30.05.1972 oraz 256 z 6.10.1995:
- dwór
- oranżeria
- spichrz (lamus)
- dwa czworaki
- park
dom „Esterki” (obecnie Powiatowa i Miejska Biblioteka Publiczna), ul. Kościuszki 15, 1500, nr rej.: 305 z 30.11.1956 i z 21.06.1967
Nowy cmentarz żydowski w Opocznie – data jego powstania pozostaje nieznana, znajduje się on przy ulicy Limanowskiego 23. Wskutek dewastacji – najpewniej z okresu II wojny światowej – do naszych czasów nie zachowały się żadne nagrobki. Istniał też stary cmentarz żydowski w Opocznie
synagoga w Opocznie (obecnie znajduje się w niej fabryka okien), ul. Janasa 13 – murowany budynek został wzniesiony pod koniec XVIII wieku. W czasie okupacji budynek został spalony, po wyzwoleniu został tam urządzony magazyn zbożowy a następnie kino. W lutym 2013 została wpisana do rejestru zabytków pod nr A/113. W kwietniu 2013 r. decyzja ta została uchylona
Zalew Tulipan na Drzewiczce z plażą.

Demografia

Piramida wieku mieszkańców Opoczna w 2014 roku^[23].

Gospodarka

Cegielnia (od połowy XIX w.) – należąca do Jana Dziewulskiego i braci Józefa i Władysława Lange, w której produkowana była cegła dla lokalnej ludności. W 1867 roku po odkryciu złóż białej glinki wybudowano budynki nowej fabryki, produkującej płytki kamionkowe do wykładania podłóg, płytki kamionkowe glazurowane do wykładania ścian oraz cegły ogniotrwałą i wyroby szamotowe. W II połowie XX w. fabryka funkcjonowała pod nazwą ZZPC Opoczno^[24].

Cementownia oraz fabryka materiałów ogniotrwałych – (od 1898 r.) Towarzystwo Akcyjne Fabryki Cementu Opoczno. Założycielami byli warszawski kupiec „drugiej gildii" Stanisław Fürstenberg, białostocki kupiec „pierwszej gildii” Abram Tikitin i inż. Henryk Dobrzyński. Produkowała cegłę kwaso- i ognioodporną, wyroby szamotowe, mączkę i zaprawę szamotową. W latach 1923–1925 cementownia została przekształcona w Fabrykę Materiałów Ogniotrwałych Opoczno. W latach 30. XX wieku uległa pożarowi, po wojnie została upaństwowiona i działa jako OZMO - Opoczyńskie Zakłady Materiałów Ogniotrwałych^[25].

Produkcja betoniarek oraz części zamiennych do maszyn rolniczych – (od 1975 r.) przez firmę Agro-Wikt należącą do Jana Wiktorowicza. W pierwszych latach działalności produkowane były maszyny rolnicze, jednak od 1998 roku produkowane są również betoniarki będące do dziś głównym wyrobem fabryki. Agro-Wikt produkuje obecnie ok. 15 tysięcy betoniarek rocznie z czego 20% stanowi eksport do 10 krajów Europy Wschodniej. W styczniu 2017 roku wygrany został przetarg na dofinansowanie w postaci 14 mln złotych dotyczący budowy nowej fabryki przy ulicy Przemysłowej gdzie będą produkowane lemiesze, dłuta i części zamienne do maszyn rolniczych^[26].

Zanieczyszczenie powietrza

Według raportu Światowej Organizacji Zdrowia w 2016 roku Opoczno zostało sklasyfikowane jako szóste pod względem zanieczyszczenia powietrza miasto Unii Europejskiej^[27]. W 2014 roku dopuszczalny średnioroczny poziom rakotwórczego benzo(a)pirenu został tam przekroczony niemal piętnastokrotnie i wyniósł 14,6 ng/m³^[28]^[29]^[30]. Począwszy od 1 stycznia 2017 roku przeniesiono stację manualną z pl. Kościuszki 15 na ul. Skłodowskiej-Curie 5^[31].

Stacja: pl. Kościuszki 15
Rok	Średnioroczny poziom benzo(a)pirenu (BaP)	Przekroczenie poziomu dopuszczalnego
2016	17,80 ng/m³^[32]	1780% (+ 217%)
2015	15,63 ng/m³^[33]	1563% (+ 103%)
2014	14,6 ng/m³^[29]	1460%
2013	14,6 ng/m³^[34]	1460% (- 460%)
2012	19,2 ng/m³^[35]	1920% (+ 120%)
2011	18,0 ng/m³^[36]	1800%

Stacja: ul. Skłodowskiej-Curie 5
Rok	Średnioroczny poziom benzo(a)pirenu (BaP)	Przekroczenie poziomu dopuszczalnego
2022	3 ng/m³^[37]	300%
2021	3 ng/m³^[38]	300%
2020	3 ng/m³^[39]	300%
2019	4 ng/m³^[40]	400%
2018	5 ng/m³^[41]	500%
2017	5,8 ng/m³^[31]	580%

Transport

Budowana na CMK stacja Opoczno Południe, *(2014 r.)*

Drogowy

Przez miasto przebiega droga krajowa nr 12 (przyszła droga ekspresowa S12) oraz droga wojewódzka nr 726. Z Tomaszowem Mazowieckim Opoczno łączy droga wojewódzka nr 713 do Łodzi.

Kolejowy

Zobacz też: Opoczno Południe.

Na obrzeżach miasta funkcjonuje stacja kolejowa Opoczno Południe (Centralna Magistrala Kolejowa) , umożliwiająca połączenia do

Połączenia realizowane są przez PKP Intercity, w większości klasą Intercity, z kilkoma wyjątkami klasą TLK

Zobacz też: Opoczno (stacja kolejowa).

Istnieje również w centrum miasta stacja Opoczno (linia kolejowa nr 25), umożliwiająca połączenia do:

Połączenia realizowane są w większości przez Łódzką Kolej Aglomaracyjną, oprócz jednej pary kursów realizowej przez Polregio

Miejski

W Opocznie działa Miejskie Przedsiębiorstwo Komunikacyjne.

Autobusowy

Z Opoczna bezpośrednio można dojechać do Lublina, Warszawy, Wrocławia, Częstochowy, Łodzi, Kłodzka, Końskich, Krakowa i innych większych miast.

Lotniczy

Najbliższym cywilnym portem lotniczym jest Port Lotniczy Warszawa-Radom, oddalony jest on od Opoczna o 70 km.

Kolejnymi bliskimi lotniskami są:

Port Lotniczy im. Władysława Reymonta w Łodzi (oddalony o 100 km)
Port Lotniczy im. Fryderyka Chopina w Warszawie (oddalony o 120 km)
Port Lotniczy Warszawa-Modlin (oddalony o 160 km)

Administracja

Burmistrzem miasta jest Michał Konecki, pełniący tę funkcję od 7 maja 2024 roku. Funkcję przewodniczącego Rady Miejskiej pełni Dariusz Kołodziejczyk^[42].

Edukacja

Przedszkola

Przedszkole nr 2
Przedszkole nr 4
Przedszkole nr 5
Przedszkole nr 6
Przedszkole nr 8

Szkoły podstawowe

Szkoła Podstawowa nr 1
Szkoła Podstawowa nr 2
Szkoła Podstawowa nr 3
Centrum Edukacji i Rozwoju^[43]
Zespół Szkół Prywatnych w Opocznie

Szkoły średnie

I Liceum Ogólnokształcące im. Stefana Żeromskiego
Samorządowe Liceum Ogólnokształcące
Zespół Szkół Powiatowych im.Stanisława Staszica

Wspólnoty wyznaniowe

Współpraca międzynarodowa

Miasta i gminy partnerskie

Źródło: ^[46]

Ludzie związani z Opocznem

Z tym tematem związana jest kategoria: Ludzie związani z Opocznem.

Z tym tematem związana jest kategoria: Ludzie urodzeni w Opocznie‎.

Obywatele honorowi

Stanisław Nałęcz Małachowski otrzymał tytuł Honorowego Obywatela Miasta Opoczno w kwietniu 1791 jako reprezentant spraw mieszczańskich i współtwórca Konstytucji 3 maja^[47].
Józef Piłsudski otrzymał obywatelstwo w uznaniu wielkiej roli i znaczenia w życiu i rozwoju Państwa Polskiego 27 marca 1935^[48].
Dr Władysław Dziadosz 4 marca 1936 tytuł Honorowego Obywatela Miasta Opoczno w podziękowaniu za poparcie działań samorządu miejskiego^[49].
Edward Śmigły-Rydz 18 lipca 1937 roku Rada Miejska miasta Opoczno „dając wyraz najgłębszego uznania dla zasług Marszałka Edwarda Śmigłego-Rydza, tak dla dzieła odzyskania Niepodległości Państwa Polskiego, jak i budowy w Narodzie Siły i Jedności (…) aktem uroczystym postanowiła Wielkiemu Synowi Ojczyzny i Wodzowi Narodu (…) nadać obywatelstwo honorowe miasta Opoczna”^[50].
Jan Paweł II 30 grudnia 1999 roku w Rada Miejska w Opocznie jednomyślnie nadała Honorowe Obywatelstwo Gminy-Miasta Opoczno „Ojcu Świętemu Janowi Pawłowi II, największemu Polakowi, Naszemu Przewodnikowi w „Trzecie Tysiąclecie” w uznaniu nieocenionych zasług dla Państwa i Narodu Polskiego, w podziękowaniu za wielki wkład w odzyskanie przez Rzeczpospolitą suwerenności”^[51].
Ryszard Kaczorowski 8 marca 2005 roku otrzymał obywatelstwo jako ostatni Prezydent II Rzeczypospolitej na uchodźstwie, w uznaniu zasług w krzewieniu polskości na emigracji^[52].
Kardynał Stanisław Dziwisz 11 października 2007 roku otrzymał tytułu Honorowego Obywatela Miasta „w podziękowaniu za wierną i ofiarną służbę Umiłowanemu Ojcu Świętemu Janowi Pawłowi II i Przewodnictwo Duchowe w prowadzeniu Jego ścieżkami Narodu Polskiego”^[53].

Zobacz też

Przypisy

↑ Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2020 r., Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 22 lipca 2020, Tablica 21 [dostęp 2020-02-08] .
↑ ^a ^b Wyniki badań bieżących - Baza Demografia - Główny Urząd Statystyczny [online], demografia.stat.gov.pl [dostęp 2020-05-20] .
↑ FeliksF. Kiryk FeliksF., Urbanizacja Małopolski: województwo sandomierskie: XIII–XVI wiek, Kielce 1994, s. 19 .
↑ Województwo sandomierskie w drugiej połowie XVI wieku. ; Cz. 2, Komentarz, indeksy, Warszawa 1993, s. 82 .
↑ JerzyJ. Kondracki JerzyJ., AndrzejA. Richling AndrzejA., Atlas Rzeczypospolitej Polskiej, Warszawa: Centralny Ośrodek Dokumentacji Geodezyjnej i Kartograficznej, 1994 .
↑ J.J. Łaski J.J., Liber beneficiorum archidiecezji gnieźnieńskiej, Gniezno: J.Łukowski, 1881, t. 1, 640 .
↑ Z.Z. Guldon Z.Z., J.J. Muszyńska J.J., Powstanie i dzieje miasta w okresie przedrozbiorowym (do 1795 r.), „Opoczno. Studia z Dziejów...”, s. 31–83 .
↑ Jabłońska A. Szpital Świętego Ducha i świętego Leonarda w Opocznie na przełomie średniowiecza i nowożytności, „Między Wisłą a Pilicą”, 2006, t. 7.
↑ ^a ^b Skoczylas M. M. Historia medycyny a potencjał turystyczny Nadpilicza Środkowego. W: red. Magowska A., Pękacka-Falkowska K., Owecki M. Wybrane problemy historii medycyny. W kręgu epistemologii i praktyki. Poznań: Wydawnictwo Kontekst, 2020, s. 53-75. ISBN 978-83-65275-95-0, treść on-line
↑ M.M. Pawlikowski M.M., Sądownictwo grodzkie w przedrozbiorowej Rzeczypospolitej, Strzałków 2012 .
↑ IgnacyI. Schiper IgnacyI., Dzieje handlu żydowskiego na ziemiach polskich, Warszawa 1937, s. 27 .
↑ Patrick Gordon ranę w starciu pod Opocznem otrzymuje [online], wilanow-palac.pl [dostęp 2017-11-25] (ang.).
↑ CONCEPT Intermedia www.sam3.pl, Historia Powiatu [online], SP Opoczno [dostęp 2022-01-31] (pol.).
↑ WojciechW. Jankowski WojciechW., Mały przewodnik po Polsce, Warszawa: Wydawnictwo Sport i Turystyka, 1983, s. 210, ISBN 83-217-2329-2 .
↑ ^a ^b ^c ^d ^e CzesławC. Pilichowski CzesławC., Obozy hitlerowskie na ziemiach polskich 1939–1945. Informator encyklopedyczny, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1979, s. 348, ISBN 83-01-00065-1 .
↑ Jerzy Gapys, Edyta Majcher - Ociesa "Żydzi a wojsko polskie w XIX i XX wieku w świetle wybranych ksiąg pamięci (izkorbuchy)" - ze zbioru „“Żydzi i wojsko polskie w XIX i XX w.“ IPN 2020, ISBN 978-83-8098-894-1, str. 210
↑ Czubryt-Borkowski 1988 ↓, s. 529.
↑ Rada Ochrony Pomników Walki i Męczeństwa. Przewodnik po upamiętnionych miejscach walk i męczeństwa lata wojny 1939–1945, Sport i Turystyka, 1988, s. 529, ISBN 83-217-2709-3 .
↑ NID, Rejestr zabytków nieruchomych, województwo łódzkie [online] [dostęp 2008-11-22] .
↑ Athens [online] .
↑ ^a ^b Opoczno i gmina [online] [dostęp 2015-01-08] [zarchiwizowane z adresu 2015-01-08] .
↑ JarosławJ. Widawski JarosławJ., Miejskie mury obronne w Państwie Polskim do początku XV wieku, Instytut Sztuki Polskiej Akademii Nauk, wyd. MON, 1973, s. 328–332 .
↑ Opoczno w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2016-01-09] , liczba ludności na podstawie danych GUS.
↑ Historia i legendy opoczyńskie: Jak to z opoczyńskimi „skarbami“ było [online] [dostęp 2018-01-12] [zarchiwizowane z adresu 2010-04-03] .
↑ Cementownia, fabryka materiałów ogniotrwałych w Opocznie [online] .
↑ O nas [online], www.agro-wikt.com.pl [dostęp 2018-11-22] .
↑ 33 z 50 miast UE z najgorszym powietrzem jest w Polsce. [online], wiadomosci.gazeta.pl [dostęp 2016-05-21] .
↑ Czystość powietrza w Tomaszowie i Opocznie: Powietrze w regionie łódzkim truje jak papierosy [online], opoczno.naszemiasto.pl, 5 stycznia 2016 [dostęp 2016-05-21] .
↑ ^a ^b Raport o stanie środowiska w województwie łódzkim w 2014 r. [online], wios.lodz.pl, 19 listopada 2015 [dostęp 2016-05-21] .
↑ Stacje pomiarowe – Opoczno-Pl. Kościuszki 15 [online], wios.lodz.pl [dostęp 2016-05-21] .
↑ ^a ^b Raport o stanie środowiska w województwie łódzkim w 2017 r. [online], wios.lodz.pl, 2018 [dostęp 2019-03-10] .
↑ Raport o stanie środowiska w województwie łódzkim w 2016 r. [online], wios.lodz.pl, 2017 [dostęp 2018-11-23] .
↑ Raport o stanie środowiska w województwie łódzkim w 2015 r. [online], wios.lodz.pl, 2016 [dostęp 2016-11-22] .
↑ Raport o stanie środowiska w województwie łódzkim w 2013 r. [online], wios.lodz.pl, 20 listopada 2014 [dostęp 2016-01-18] .
↑ Raport o stanie środowiska w województwie łódzkim w 2012 r. [online], wios.lodz.pl, 2013 [dostęp 2016-01-18] .
↑ Raport o stanie środowiska w województwie łódzkim w 2011 r. [online], wios.lodz.pl, 2012 [dostęp 2016-01-18] .
↑ Roczna ocena jakości powietrza w województwie łódzkim. Raport wojewódzki za rok 2022 [online], powietrze.gios.gov.pl, 2023 [dostęp 2023-11-09] .
↑ Roczna ocena jakości powietrza w województwie łódzkim. Raport wojewódzki za rok 2021 [online], powietrze.gios.gov.pl, 2022 [dostęp 2022-06-12] .
↑ Roczna ocena jakości powietrza w województwie łódzkim. Raport wojewódzki za rok 2020 [online], powietrze.gios.gov.pl, 2021 [dostęp 2021-05-16] .
↑ Roczna ocena jakości powietrza w województwie łódzkim. Raport wojewódzki za rok 2019 [online], powietrze.gios.gov.pl, 2020 [dostęp 2020-09-16] .
↑ Roczna ocena jakości powietrza w województwie łódzkim. Raport wojewódzki za rok 2018 [online], powietrze.gios.gov.pl, 2019 [dostęp 2020-09-16] .
↑ Pierwsza sesja Rady Miejskiej w Opocznie [online], opoczno.pl, 7 maja 2024 [dostęp 2024-05-13] [zarchiwizowane z adresu 2024-05-13] .
↑ Szkoła Podstawowa – Centrum Edukacji i Rozwoju w Opocznie [online] [dostęp 2023-04-05] (pol.).
↑ Dane według wyszukiwarki zborów, na oficjalnej stronie Świadków Jehowy jw.org [dostęp 2020-07-28] .
↑ Ogłoszenia, „Nasza Służba Królestwa”, marzec 2015, s. 8 .
↑ opoczno.pl – Miasta partnerskie [online] [dostęp 2019-11-10] .
↑ opoczno.pl – Honorowy obywatel – Stanisław Nałęcz-Małachowski [online], 1 kwietnia 2010 [dostęp 2014-12-11] .
↑ Honorowy obywatel – Józef Piłsudski [online], opoczno.pl, 1 kwietnia 2010 [dostęp 2014-12-11] .
↑ opoczno.pl – Honorowy obywatel – Władysław Dziadosz [online], 1 kwietnia 2010 [dostęp 2014-12-11] .
↑ Honorowy obywatel – Edward Rydz-Śmigły [online], opoczno.pl, 1 kwietnia 2010 [dostęp 2014-12-11] .
↑ opoczno.pl – Honorowy obywatel – Jan Paweł II [online], 1 kwietnia 2010 [dostęp 2014-12-11] .
↑ opoczno.pl – Honorowy obywatel – Ryszard Kaczorowski [online], 1 kwietnia 2010 [dostęp 2014-12-11] .
↑ opoczno.pl – Honorowy obywatel – Stanisław Dziwisz [online], 1 kwietnia 2010 [dostęp 2014-12-11] .

Bibliografia

Czesław Czubryt-Borkowski: Przewodnik po upamiętnionych miejscach walk i męczeństwa lata wojny 1939-1945. Wyd. 4. Warszawa: Wydawnictwo Sport i Turystyka, 1988. ISBN 83-217-2709-3.

Linki zewnętrzne

Opoczno, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. VII: Netrebka – Perepiat, Warszawa 1886, s. 555 .
Opoczno, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XV, cz. 2: Januszpol – Wola Justowska, Warszawa 1902, s. 412 .
Urząd Miejski w Opocznie
Powiat Opoczyński
Opoczno.info – Niezależny Portal Miejski
Kamera internetowa Miejskiego Domu Kultury
Niezależny Portal Internetowy - Webiko Opoczno

[GUS_2020-1] Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2020 r., Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 22 lipca 2020, Tablica 21 [dostęp 2020-02-08] .

[populacja2019-2] Wyniki badań bieżących - Baza Demografia - Główny Urząd Statystyczny [online], demografia.stat.gov.pl [dostęp 2020-05-20] .

[Feliks_Kiryk_Urbanizacja-3] FeliksF. Kiryk FeliksF., Urbanizacja Małopolski: województwo sandomierskie: XIII–XVI wiek, Kielce 1994, s. 19 .

[Województwo_sandomierskie-4] Województwo sandomierskie w drugiej połowie XVI wieku. ; Cz. 2, Komentarz, indeksy, Warszawa 1993, s. 82 .

[Kondracki1994-5] JerzyJ. Kondracki JerzyJ., AndrzejA. Richling AndrzejA., Atlas Rzeczypospolitej Polskiej, Warszawa: Centralny Ośrodek Dokumentacji Geodezyjnej i Kartograficznej, 1994 .

[J_Łaski_Liber_beneficiorum-6] J.J. Łaski J.J., Liber beneficiorum archidiecezji gnieźnieńskiej, Gniezno: J.Łukowski, 1881, t. 1, 640 .

[Z_Guldon_J_Muszyńska_Powstanie-7] Z.Z. Guldon Z.Z., J.J. Muszyńska J.J., Powstanie i dzieje miasta w okresie przedrozbiorowym (do 1795 r.), „Opoczno. Studia z Dziejów...”, s. 31–83 .

[8] Jabłońska A. Szpital Świętego Ducha i świętego Leonarda w Opocznie na przełomie średniowiecza i nowożytności, „Między Wisłą a Pilicą”, 2006, t. 7.

[#1-9] Skoczylas M. M. Historia medycyny a potencjał turystyczny Nadpilicza Środkowego. W: red. Magowska A., Pękacka-Falkowska K., Owecki M. Wybrane problemy historii medycyny. W kręgu epistemologii i praktyki. Poznań: Wydawnictwo Kontekst, 2020, s. 53-75. ISBN 978-83-65275-95-0, treść on-line

[span_lang_DE_M_Pawlikowski-10] M.M. Pawlikowski M.M., Sądownictwo grodzkie w przedrozbiorowej Rzeczypospolitej, Strzałków 2012 .

[11] IgnacyI. Schiper IgnacyI., Dzieje handlu żydowskiego na ziemiach polskich, Warszawa 1937, s. 27 .

[Patrick_Gordon_ranę_w_starciu-12] Patrick Gordon ranę w starciu pod Opocznem otrzymuje [online], wilanow-palac.pl [dostęp 2017-11-25] (ang.).

[13] CONCEPT Intermedia www.sam3.pl, Historia Powiatu [online], SP Opoczno [dostęp 2022-01-31] (pol.).

[Wojciech_Jankowski_Mały_przewodnik-14] WojciechW. Jankowski WojciechW., Mały przewodnik po Polsce, Warszawa: Wydawnictwo Sport i Turystyka, 1983, s. 210, ISBN 83-217-2329-2 .

[Pilichowski348-15] CzesławC. Pilichowski CzesławC., Obozy hitlerowskie na ziemiach polskich 1939–1945. Informator encyklopedyczny, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1979, s. 348, ISBN 83-01-00065-1 .

[16] Jerzy Gapys, Edyta Majcher - Ociesa "Żydzi a wojsko polskie w XIX i XX wieku w świetle wybranych ksiąg pamięci (izkorbuchy)" - ze zbioru „“Żydzi i wojsko polskie w XIX i XX w.“ IPN 2020, ISBN 978-83-8098-894-1, str. 210

[CITEREFCzubryt-Borkowski1988529-17] Czubryt-Borkowski 1988 ↓, s. 529.

[Rada_Ochrony_Pomników_Walki-18] Rada Ochrony Pomników Walki i Męczeństwa. Przewodnik po upamiętnionych miejscach walk i męczeństwa lata wojny 1939–1945, Sport i Turystyka, 1988, s. 529, ISBN 83-217-2709-3 .

[Rejestr_zabytków_nieruchomych-19] NID, Rejestr zabytków nieruchomych, województwo łódzkie [online] [dostęp 2008-11-22] .

[geocities-9921-m-piotrkow-20] Athens [online] .

[opoczno.i-gmina.pl-21] Opoczno i gmina [online] [dostęp 2015-01-08] [zarchiwizowane z adresu 2015-01-08] .

[Jarosław_Widawski_Miejskie-22] JarosławJ. Widawski JarosławJ., Miejskie mury obronne w Państwie Polskim do początku XV wieku, Instytut Sztuki Polskiej Akademii Nauk, wyd. MON, 1973, s. 328–332 .

[populacja2016-23] Opoczno w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2016-01-09] , liczba ludności na podstawie danych GUS.

[opoczno.republika.pl-bajka-24] Historia i legendy opoczyńskie: Jak to z opoczyńskimi „skarbami“ było [online] [dostęp 2018-01-12] [zarchiwizowane z adresu 2010-04-03] .

[sztetl.org--25] Cementownia, fabryka materiałów ogniotrwałych w Opocznie [online] .

[O_nas-26] O nas [online], www.agro-wikt.com.pl [dostęp 2018-11-22] .

[http_wiadomosci_gazeta_pl-27] 33 z 50 miast UE z najgorszym powietrzem jest w Polsce. [online], wiadomosci.gazeta.pl [dostęp 2016-05-21] .

[_2016-28] Czystość powietrza w Tomaszowie i Opocznie: Powietrze w regionie łódzkim truje jak papierosy [online], opoczno.naszemiasto.pl, 5 stycznia 2016 [dostęp 2016-05-21] .

[WIOŚ_2014-29] Raport o stanie środowiska w województwie łódzkim w 2014 r. [online], wios.lodz.pl, 19 listopada 2015 [dostęp 2016-05-21] .

[http_www_wios_lodz_pl_Opoczno-30] Stacje pomiarowe – Opoczno-Pl. Kościuszki 15 [online], wios.lodz.pl [dostęp 2016-05-21] .

[Raport_o_stanie_środowiska6-31] Raport o stanie środowiska w województwie łódzkim w 2017 r. [online], wios.lodz.pl, 2018 [dostęp 2019-03-10] .

[Raport_o_stanie_środowiska-32] Raport o stanie środowiska w województwie łódzkim w 2016 r. [online], wios.lodz.pl, 2017 [dostęp 2018-11-23] .

[Raport_o_stanie_środowiska2-33] Raport o stanie środowiska w województwie łódzkim w 2015 r. [online], wios.lodz.pl, 2016 [dostęp 2016-11-22] .

[Raport_o_stanie_środowiska3-34] Raport o stanie środowiska w województwie łódzkim w 2013 r. [online], wios.lodz.pl, 20 listopada 2014 [dostęp 2016-01-18] .

[Raport_o_stanie_środowiska4-35] Raport o stanie środowiska w województwie łódzkim w 2012 r. [online], wios.lodz.pl, 2013 [dostęp 2016-01-18] .

[Raport_o_stanie_środowiska5-36] Raport o stanie środowiska w województwie łódzkim w 2011 r. [online], wios.lodz.pl, 2012 [dostęp 2016-01-18] .

[Roczna_ocena_jakości_powietrza_2022-37] Roczna ocena jakości powietrza w województwie łódzkim. Raport wojewódzki za rok 2022 [online], powietrze.gios.gov.pl, 2023 [dostęp 2023-11-09] .

[Roczna_ocena_jakości_powietrza_2021-38] Roczna ocena jakości powietrza w województwie łódzkim. Raport wojewódzki za rok 2021 [online], powietrze.gios.gov.pl, 2022 [dostęp 2022-06-12] .

[Roczna_ocena_jakości_powietrza_2020-39] Roczna ocena jakości powietrza w województwie łódzkim. Raport wojewódzki za rok 2020 [online], powietrze.gios.gov.pl, 2021 [dostęp 2021-05-16] .

[Roczna_ocena_jakości_powietrza_2019-40] Roczna ocena jakości powietrza w województwie łódzkim. Raport wojewódzki za rok 2019 [online], powietrze.gios.gov.pl, 2020 [dostęp 2020-09-16] .

[Roczna_ocena_jakości_powietrza_2018-41] Roczna ocena jakości powietrza w województwie łódzkim. Raport wojewódzki za rok 2018 [online], powietrze.gios.gov.pl, 2019 [dostęp 2020-09-16] .

[42] Pierwsza sesja Rady Miejskiej w Opocznie [online], opoczno.pl, 7 maja 2024 [dostęp 2024-05-13] [zarchiwizowane z adresu 2024-05-13] .

[43] Szkoła Podstawowa – Centrum Edukacji i Rozwoju w Opocznie [online] [dostęp 2023-04-05] (pol.).

[44] Dane według wyszukiwarki zborów, na oficjalnej stronie Świadków Jehowy jw.org [dostęp 2020-07-28] .

[Ogłoszenia-s8-45] Ogłoszenia, „Nasza Służba Królestwa”, marzec 2015, s. 8 .

[opoczno_pl_Miasta_partnerskie-46] opoczno.pl – Miasta partnerskie [online] [dostęp 2019-11-10] .

[opoczno_pl_Honorowy_obywatel-47] opoczno.pl – Honorowy obywatel – Stanisław Nałęcz-Małachowski [online], 1 kwietnia 2010 [dostęp 2014-12-11] .

[Honorowy_obywatel_Józef_Piłsudski-48] Honorowy obywatel – Józef Piłsudski [online], opoczno.pl, 1 kwietnia 2010 [dostęp 2014-12-11] .

[opoczno_pl_Honorowy_obywatel2-49] opoczno.pl – Honorowy obywatel – Władysław Dziadosz [online], 1 kwietnia 2010 [dostęp 2014-12-11] .

[Honorowy_obywatel_Edward-50] Honorowy obywatel – Edward Rydz-Śmigły [online], opoczno.pl, 1 kwietnia 2010 [dostęp 2014-12-11] .

[opoczno_pl_Honorowy_obywatel3-51] opoczno.pl – Honorowy obywatel – Jan Paweł II [online], 1 kwietnia 2010 [dostęp 2014-12-11] .

[opoczno_pl_Honorowy_obywatel4-52] opoczno.pl – Honorowy obywatel – Ryszard Kaczorowski [online], 1 kwietnia 2010 [dostęp 2014-12-11] .

[opoczno_pl_Honorowy_obywatel5-53] opoczno.pl – Honorowy obywatel – Stanisław Dziwisz [online], 1 kwietnia 2010 [dostęp 2014-12-11] .

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

[20]

[21]

[22]

[23]

[24]

[25]

[26]

[27]

[28]

[29]

[30]

[31]

[32]

[33]

[34]

[35]

[36]

[37]

[38]

[39]

[40]

[41]

[42]

[43]

[44]

[45]

[46]

[47]

[48]

[49]

[50]

[51]

[52]

[53]

Miasta na prawach powiatu	Łódź Piotrków Trybunalski Skierniewice
Miasta powiatowe	Bełchatów Brzeziny Kutno Łask Łęczyca Łowicz Opoczno Pabianice Pajęczno Poddębice Radomsko Rawa Mazowiecka Sieradz Tomaszów Mazowiecki Wieluń Wieruszów Zduńska Wola Zgierz
Miasta gminne	Aleksandrów Łódzki Białaczów Biała Rawska Błaszki Bolesławiec Bolimów Dąbrowice Drzewica Działoszyn Głowno Grabów Inowłódz Jeżów Kamieńsk Kiernozia Koluszki Konstantynów Łódzki Krośniewice Lutomiersk Lututów Osjaków Ozorków Parzęczew Piątek Przedbórz Rozprza Rzgów Stryków Sulejów Szadek Tuszyn Ujazd Uniejów Warta Wolbórz Zelów Złoczew Żarnów Żychlin

Części miasta wg TERYT	Garbarnia Gorzałków Januszewice Śmiglówka Stare Miasto Starostwo Wymysłów
Inne	Olgino

Siedziba gminy	Opoczno
Wsie	Adamów Antoniów Bielowice Brzustówek Brzuśnia Bukowiec Opoczyński Dzielna Janów Karwicki Januszewice Karwice Kliny Kraszków Kraśnica Kruszewiec Kruszewiec-Kolonia Libiszów Libiszów-Kolonia Międzybórz Modrzew Modrzewek Mroczków Duży Mroczków Gościnny Ogonowice Ostrów Różanna Sielec Sitowa Sobawiny Sołek Stara Wieś Stużno Stużno-Kolonia Świerczyna Wola Załężna Wólka Dobromirowa Wólka Karwicka Wólka Karwicka-Kolonia Wygnanów Zameczek Ziębów
Osada	Zameczek
Osady leśne	Dęborzeczka Januszewice Sitowa
Integralne części wsi	Borki (Stużno) Borki (Wola Załężna) Brzustówek-Kolonia Budki (Ostrów) Budki (Sitowa) Bugaj Cołunek Dębinki Działy Góry Hektary Inowłódz Kępy Kłonna Komorniki Krzaki Ług Mroczków-Kopalnia Na Popławach Nad Strugą Nadestrugi Orginiów Pawłówka Piachy Piaski (Sielec) Piaski (Wola Załężna) Pod Adamowem Pod Gościńcem Pod Olszyną Pod Sielcem Pod Zameczkiem Podlesie Poręba Mroczkowska Rowy Sikornik Stużno-Kolonia Północna Stużno-Kolonia Południowa Świnna Trzęsawica U Górnej Drogi W Lasku W Lesie Wygoda Za Koleją Za Porębami Żłoby

Miasta	Białaczów Drzewica Opoczno Żarnów
Gminy miejsko-wiejskie	Białaczów Drzewica Opoczno Żarnów
Gminy wiejskie	Mniszków Paradyż Poświętne Sławno

Przynależność wojewódzka	gubernia radomska (1867–1915) woj. kieleckie (II RP) (1919–39) woj. łódzkie (II RP) (1939) woj. łódzkie (1945–50) woj. kieleckie (1950–75)
Miasta	Białaczów (do 1870) Drzewica (do 1870) Gielniów (do 1870) Klwów (do 1870) Odrzywół (do 1870) Opoczno Przysucha (do 1870) Skrzynno (do 1870) Żarnów (do 1870)
Gminy wiejskie (1867–1954 i 1973–75)	Aleksandrów (od 1973) Białaczów Białobrzegi (od 1973) Drzewica (od 1870) Goździków (1870–1954) Janków (do 1954) Klwów (1870–1954) Krzczonów (do 1954) Kuniczki (do 1954) Machory (do 1954) Mniszków (od 1973) Niewierszyn (do 1954) Odrzywół (od 1973) Opoczno Ossa (do 1954) Owczary (do 1954) Paradyż (od 1973) Poświętne (od 1973) Przysucha (do 1954) Radonia (do 1954) Radzice (do 1870) Rusinów (do 1954) Skrzyńsko (do 1954) Sławno (od 1973) Smogorzów (do 1870) Studzianna (do 1954) Stużno (do 1954) Sulgostów (do 1870) Sworzyce (do 1927 →) Topolice (1870–1954) Trojanowice (do 1870) Unewel (do 1954) Wielka Wola (do 1954) Zajączków (do 1954) Żarnów (od 1973)
Gromady (1954–72)	Aleksandrów (1954–72) Białaczów (1954–72) Białobrzegi (1954–72) Bieliny (1954–55 →) Błogie Szlacheckie (1954–72) Bronów (1954–58) Brudzewice (1954–59) Brzustów (1954–72) Bukowiec I (Bukowiec Opoczyński) (1954–72) Bukowiec II (Bukowiec nad Pilicą) (1954–72) Dąbrowa I (1954–59) Dąbrowa II (Dąbrowa nad Czarną) (1954–72) Dęba (1954–59) Dłużniewice (1954–59) Domaszno (1954–55 → i ← 1956–59) Drzewica (1954–72) Gawrony (1954–68) Gielniów (1954–55 →) Gliniec (1954–55 →) Goździków (1954–55 →) Jelnia (1954–61) Kamienna Wola (1954–72) Kamień (1954–59) Karwice (1954–59) Klwów (1954–61 →) Kozenin (1954–59) Kozłowiec (1954–55 →) Kraszków (1954–72) Kraśnica (1954–72) Libiszów (1954–68) Machory (1954–61) Marcinków (1954–72) Miedzna Drewniana (1954–59) Mniszków (1954–72) Myślakowice (1959–72) Nieznamierowice (1954–55 →) Odrzywół (1954–72) Ogonowice (1954–61) Opoczno (1961–72) Ossa (1954–59) Paradyż (1954–72) Petrykozy (1954–72) Podklasztorze (1954–72) Poświętne (1961–72) Prymusowa Wola (1954–68) Przystałowice (1954–55 →) Przysucha (1954–55 →) Psary (1954–59) Radzice (1954–72) Rozwady (1954–59) Rożenek (1954–59) Rusinów (1954–55 →) Ruszenice (1954–59) Sady (1954–55 →) Siucice (1954–59) Skórkowice (1954–72) Skronina (1954–59) Skrzynno (1954–55 →) Skrzyńsko (1954–55 →) Sławno (1954–72) Smardzewice (1954–72) Smogorzów (1954–55 →) Stawowice (1954–59) Straszowa Wola (1954–72) Studzianna (1954–61) Sulgostów (1954–55 →) Szadkowice (1954–72) Topolice (1954–59) Twarda (1954–61) Wola Załężna (1954–59) Wójcin (1954–72) Wygnanów (1954–59) Żarnów (1954–72)