SU-100

SU-100
	; Egzemplarz muzealny w Czechach
	Dane podstawowe
Państwo	ZSRR
Typ pojazdu	Średnie działo samobieżne
Trakcja	gąsienicowa
Załoga	4 osoby
	Historia
Prototypy	1944
Produkcja	1944–1946
Egzemplarze	ok. 4500
	Dane techniczne
Silnik	1 silnik wysokoprężny 12-cylindrowy, widlasty, czterosuwowy W-2-34 o mocy maksymalnej 500 KM
Transmisja	mechaniczna
Poj. zb. paliwa	465 l oleju napędowego
Pancerz	spawany z walcowanych płyt pancernych utwardzanych powierzchniowo; grubość: 20 – 110 mm
Długość	9,45 m
Szerokość	3,00 m
Wysokość	2,24 m
Prześwit	0,40 m
Masa	31,6 t
	Osiągi
Prędkość	50 km/h
Zasięg pojazdu	310 km
	Dane operacyjne
	Uzbrojenie
	1 armata D-10S kal. 100 mm; z zapasem 34 naboi; 2 pistolety maszynowe PPSz lub PPS; później: 2 karabinki AK i wkm przeciwlotniczy DSzK
	Multimedia w Wikimedia Commons

SU-100 – średnie działo samobieżne produkcji radzieckiej z okresu II wojny światowej.

Historia

W końcu 1943 roku, w związku z planowanym przezbrojeniem czołgu T-34 w armatę 85 mm, konieczne stało się dalsze wzmocnienie uzbrojenia dział samobieżnych. Podjęto decyzję o skonstruowaniu nowego średniego działa samobieżnego, wyposażonego w armatę 100 mm. Zespół pod kierunkiem gen. F. Pietrowa z Fabryki Artyleryjskiej nr 9 w Swierdłowsku, skonstruował nową armatę oznaczoną D-10. Równocześnie, w fabryce „Uralmaszzawod” w Swierdłowsku, dokonano adaptacji kadłuba działa SU-85. Podstawowe modyfikacje zastosowane w nowym pojeździe, to:

- zmiana uzbrojenia z armaty kal. 85 mm na 100 mm

- pogrubienie pancerza czołowego z 45 do 75 mm

- dodanie wieżyczki dowódcy kompatybilnej z czołgiem T-34/85

- użycie nowo zaprojektowanych części z czołgu T-34/85

- wiele mniejszych zmian, np.: zamiana celownika MK-III na MK-IV

Służba

Nowe działo samobieżne przyjęto do uzbrojenia armii radzieckiej w lipcu 1944, a do końca 1944 roku dostarczono ok. 500 nowych dział. W pierwszej połowie 1945 wyprodukowano jeszcze ok. 700 wozów.

W 1944 roku zostało zaprojektowane działo Uralmasz-1, znane jako SU-101 i drugi prototyp uzbrojony w armatę 122 mm SU-102, jednak nie weszło do produkcji ze względu na koniec wojny.

Były one niezwykle efektywnym środkiem walki z nowymi typami czołgów niemieckich. Odegrały bardzo istotną rolę w końcowej fazie wojny, m.in. w operacji balatońskiej i berlińskiej.

Od kwietnia 1945 roku, działa SU-100 znalazły się w uzbrojeniu ludowego Wojska Polskiego, ale większe ich ilości dotarły dopiero po wojnie. Na uzbrojeniu Wojska Polskiego pozostawały do końca lat 60.

W okresie powojennym, działo SU-100 weszło na uzbrojenie armii państw Układu Warszawskiego oraz Kuby i państw arabskich. Zostało użyte bojowo w wielu regionalnych konfliktach zbrojnych (np. wojna koreańska, wojny arabsko-izraelskie). Do dziś pełnią służbę w kilku państwach.

Od 2015 roku działa SU-100, wraz z T-34 są używane w Jemeńskiej wojnie domowej, gdzie część tych maszyn została zniszczona przez lotnictwo, lub poprzez kierowane pociski przeciwpancerne.

Użytkownicy

Algieria: 50 w rezerwie^[1]^[2]
Jemen: 70^[1], część pojazdów została zniszczona.
Korea Północna: 100^[3]
Maroko: 25^[3] 8 w służbie^[1]
Rumunia: 47 w rezerwie (stan na 2016 rok)^[4]
Wietnam: 100^[3]

Byli użytkownicy

Angola: 40^[3] Wszystkie zostały zniszczone podczas angolskiej wojny domowej lub wycofane w późnych latach 80.^[5]
Albania: liczba nieznana
Bułgaria: 100^[3]
Chiny: 300^[3]
Czechosłowacja: 200^[3]
Egipt: 150^[3]
Irak: 250^[3]
Jemen Północny: 50^[3]
Jugosławia: 20^[6]
Kuba: 100^[3]
Mongolia: 10^[3]
III Rzesza – egzemplarze zdobyczne.
NRD: 50^[3]
Polska
Syria: 80^[3]
Węgry: 50^[3]
ZSRR^[7]

Egzemplarze muzealne

W Polsce zostało zachowane tylko jedno działo samobieżne SU-100. Pojazd znajduje się w Muzeum Broni Pancernej w Poznaniu – oddziale Muzeum Wojska Polskiego w Warszawie.

Dane taktyczno-techniczne

Masa – 31,6 t.
Załoga – 4 ludzi.
Wymiary – długość całkowita 9,45 m, długość kadłuba 6,10 m, szerokość 3,00 m, wysokość 2,24 m, prześwit 0,40 m.
Uzbrojenie – 1 armata 100 mm wz. 1944 D-10S, 2 pistolety maszynowe 7,62 PPSz, po wojnie: 2 karabinki AK i 1 wkm przeciwlotniczy DSzK; kąty ostrzału w płaszczyźnie poziomej 16 stopni, w płaszczyźnie pionowej od -2 stopni do +17 stopni. Przyrządy celownicze i obserwacyjne – 1 peryskopowy przyrząd dowódcy, 1 celownik teleskopowy TSz-19, 1 panorama artyleryjska Goertza, 3 peryskopy obserwacyjne, 5 szczelin obserwacyjnych (po wojnie urządzenia noktowizyjne).
Amunicja – 34 naboje do działa, 300 nabojów do pm, 20 granatów ręcznych.
Pancerz – spawany z płyt walcowanych o grubości – jarzmo armaty 110 mm, przód 75 mm, boki i tył 45 mm, dno i góra 20 mm.
Napęd – silnik wysokoprężny, 4-suwowy, widlasty 12-cylindrowy W-2-34, średnica cylindrów 150 mm, skok tłoków 180–186 mm, stopień sprężenia 15, pojemność 38880 cm³, moc maksymalna 500 KM przy 1800 obr./min, chłodzony cieczą.
Paliwo – olej napędowy, pojemność zasadniczych zbiorników paliwa 465 l, dodatkowych 270 l (Nie podłączone do układu paliwowego. Paliwo trzeba było przepompowywać do zbiorników głównych), zużycie paliwa 270 l/100 km drogi lub 350 l/100 km terenu.
Instalacja elektryczna – jednoprzewodowa 24 V.
Łączność – zewnętrzna – radiostacja krótkofalowa 10-RF-26F, wewnętrzna – wewnętrzny telefon czołgowy TPU-47.
Osiągi – moc jednostkowa 11,6 kW/t (15,8 KM/t), nacisk jednostkowy 0,82 kg/cm, prędkość maksymalna 50 km/h, zasięg po drodze 310 km, w terenie 180 km.
Pokonywane przeszkody – wzniesienia 35 stopni, rowy szerokości 2,50 m, ściany wysokości 0,73 m, brody głębokości 1,10 m.

Przypisy

↑ ^a ^b ^c AnthonyA. Cordesman AnthonyA., After The Storm: The Changing Military Balance in the Middle East, London: Bloomsbury Publishing, 2016, s. 112–124, 701, ISBN 978-1-4742-9256-6 .
↑ AramA. Nerguizian AramA., AnthonyA. Cordesman AnthonyA., The North African Military Balance: Force Developments in the Maghreb, Washington DC: Center for Strategic and International Studies Press, 2009, s. 44–46, ISBN 978-089206-552-3 .
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m ⁿ ^o Trade Registers, Armstrade.sipri.org [dostęp 2013-06-20] .
↑ United Nations Register of Conventional Arms: Report of the Secretary-General, New York: United Nations, 14 lipca 2016 [dostęp 2016-10-04] [zarchiwizowane z adresu 2016-10-04] .
↑ The oral history of forgotten wars. veteranangola.ru. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-06-16)]..
↑ Central Intelligence Bulletin, Langley: Central Intelligence Agency, 3 stycznia 1963 [dostęp 2017-05-20] [zarchiwizowane z adresu 2017-02-24] .
↑ Soviet Ground Force Weapons And Armored Vehicles, Langley: Central Intelligence Agency, 1969 [dostęp 2017-05-20] [zarchiwizowane z adresu 2017-03-10] .

Bibliografia

Jerzy Kajetanowicz: Polskie wojska lądowe 1945-1960 : skład bojowy, struktury organizacyjne i uzbrojenie. Toruń; Łysomice: Europejskie Centrum Edukacyjne, 2005. ISBN 83-88089-67-6.

Linki zewnętrzne

EugeniE. Boldyrev EugeniE., SU-100 Tank Destroyer [online], battlefield.ru, 18 września 2004 [zarchiwizowane z adresu 2012-01-08] (ang.).
Russia's SU-100 Tank Destroyers [online], wwiivehicles.com [zarchiwizowane z adresu 2007-01-01] (ang.).
SU-100 [online], OnWar [zarchiwizowane z adresu 2011-05-13] (ang.).

[Cordesman2016-1] AnthonyA. Cordesman AnthonyA., After The Storm: The Changing Military Balance in the Middle East, London: Bloomsbury Publishing, 2016, s. 112–124, 701, ISBN 978-1-4742-9256-6 .

[Maghreb1-2] AramA. Nerguizian AramA., AnthonyA. Cordesman AnthonyA., The North African Military Balance: Force Developments in the Maghreb, Washington DC: Center for Strategic and International Studies Press, 2009, s. 44–46, ISBN 978-089206-552-3 .

[trade-3] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m ⁿ ^o Trade Registers, Armstrade.sipri.org [dostęp 2013-06-20] .

[UN-4] United Nations Register of Conventional Arms: Report of the Secretary-General, New York: United Nations, 14 lipca 2016 [dostęp 2016-10-04] [zarchiwizowane z adresu 2016-10-04] .

[5] The oral history of forgotten wars. veteranangola.ru. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-06-16)]..

[CIA2-6] Central Intelligence Bulletin, Langley: Central Intelligence Agency, 3 stycznia 1963 [dostęp 2017-05-20] [zarchiwizowane z adresu 2017-02-24] .

[CIA1-7] Soviet Ground Force Weapons And Armored Vehicles, Langley: Central Intelligence Agency, 1969 [dostęp 2017-05-20] [zarchiwizowane z adresu 2017-03-10] .

[:1-8] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m ⁿ ^o ^p ^q ^r ^s ^t ^u ^v ^w ^x ^y ^z ^aa ^ab ^ac ^ad ^ae ^af ^ag ^ah ^ai ^aj ^ak ^al ^am ^an ^ao ^ap ^aq ^ar ^as ^at ^au ^av ^aw ^ax ^ay Produkcji polskiej.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[A]

Czołgi lekkie	BT MS-1 (T-18) T-26 T-27 T-37A T-38 T-40 T-50 T-60 T-70 T-80
Czołgi średnie	T-24 T-28 T-34 T-34/85 T-44
Czołgi ciężkie	T-35 KW-1 KW-2 KW-85 IS-1 IS-2 IS-3
Działa samobieżne	SU-12 SU-57 SU-76I SU-76 SU-85 SU-100 SU-122 SU-152 ISU-122 ISU-152 ZiS-30 ZSU-37
Samochody pancerne	BA-I BA-3 BA-6 BA-10 BA-11 BA-20 BA-22 BA-27 BA-64 D-8 D-12 FAI
Samochody ciężarowe	ZiS-5 ZiS-6 ZiS-42 GAZ-AA GAZ-AAA GAZ-MM GAZ-55
Ciągniki artyleryjskie	T-20 STZ-5 S-60 S-65 Komintern Woroszyłowiec 9G Kommunar
Samochody osobowe i motocykle	GAZ-61 GAZ-64 GAZ-67 M-72 PMZ-A-750
Inne pojazdy	BA-22 NKŁ-16 NKŁ-26 Na ispug S-2 Katiusza Teletank
Prototypy i pojazdy doświadczalne	A-20 A-32 AT-1 BA-5 BA-30 BAD-2 D-9 GAZ-TK KSP-76 KW-3 KW-13 PB-4 PB-7 PPG SU-1 SU-2 SU-3 SU-4 SU-5 SU-6 SU-8 SU-14 SU-26 S-51 SMK T-12 T-19 T-22 T-33 T-34M T-43 T-46 T-100 ZiS B-3

Czołgi	T-34-85^[A] IS-2 IS-3 T-54^[A] T-55^[A] T-55AM Merida^[A] T-70 PT-76 T-72^[A] PT-91 Twardy^[A] Leopard 2 Leopard 2PL M1 Abrams K2 Black Panther
Działa pancerne i samobieżne	2S1 Goździk^[A] 2S7 Pion Krab^[A] Loara^[A] M17 SU-57 SU-76 SU-85 SU-100 SU-152 ASU-85 ISU-122 ISU-152 ZSU-23-4 ZSU-23-4MP Biała^[A] ZSU-57-2 wz. 77 Dana Hibneryt^[A] M120 Rak K9 Thunder
Bojowe wozy piechoty i transportery opancerzone	BWP-1 BMP-2 BWR-1D BWR-1S Half-track KTO Rosomak^[A] KTO Ryś^[A] BTR-60 SKOT^[A] BTR-152 BTR-40 TOPAS MT-LB^[A] Łowcza-3 Opal^[A] M113/M557 Cougar H MaxxPro LPG^[A] Waran^[A] Heron^[A]
Samochody pancerne	BA-64 BRDM-1 BRDM-2 BRDM-2 Żbik/Szakal^[A] FUG Dzik^[A] Żubr^[A] Łoś^[A] Oshkosh M-ATV
Pojazdy techniczne	WZT-1^[A] WZT-2^[A] WZT-3^[A] WPT Mors^[A] Bergepanzer 2
Pojazdy saperskie	BAT SUM-Kalina^[A] Keiler Bożena^[A] BLG-67^[A] Leopard Biber Daglezja^[A] PTS MID/MID-M^[A] TRI^[A]
Ciągniki artyleryjskie	Komintern Woroszyłowiec Mazur D-350^[A]
Samochody terenowe	UAZ 469B Honker^[A] UAZ-452 GAZ-46 MAW GAZ-67 GAZ-69 Mercedes-Benz G Daewoo Musso Mitsubishi Pajero Toyota Hilux Toyota Land Cruiser Land Rover Defender HMMWV (potocznie Humvee) Skorpion-3^[A] Willys MB Ford Ranger PWA Aero LPU-1 Wirus
Motocykle i quady	M-72 Yamaha FZ6 Yamaha XT 660 Honda TRX-300 FW Honda TRX 400 4x4 Polaris Sportsman Arctic Cat 400
Samochody ciężarowe	Star 266^[A] Star 660^[A] Star 744^[A] Star 944^[A] Star 1466^[A] Studebaker US-6 KrAZ-255 GAZ-66 Ural-375D Ural-4320 BAW SLT 50 Elefant ZiŁ-130 ZiŁ-131 ZiŁ-157 SCAM Unimog Iveco EuroTrakker Iveco Eurocargo Mercedes-Benz Atego Mercedes-Benz Actros Mercedes-Benz 1017A Tatra 148 Tatra 815 Scania R480 AMZ SCAM^[A] Volvo FM Volvo FL Star 266M2^[A] Jelcz 800^[A] Jelcz C642 C662^[A] Jelcz 442.32 Jelcz P662
Samochody inne	Fiat Ducato^[A] Ford Transit Autosan A1112T^[A] Autosan A1012T^[A] Autosan A1010T^[A] Solbus C 10,5^[A] Volkswagen Transporter Volkswagen Crafter MAN TGE
Polskie konstrukcje prototypowe^[A]	LPT Anders BWP-2000 BWP-40 BWP-1M „Puma” PT-94 PT-97 Goryl PT-2001 CV90 PL Jenot Tur Tur 2 Tur 3 Lewiatan Świstak PMC-90 MTS-360 Hipopotam PL-01 Concept AHS Kryl BWP Borsuk AMZ Bóbr-3