Մշկավանք

Մշկավանք;
	Մշկավանք
Հիմնական տվյալներ
Տեսակ	մշակութային արժեք և վանք
Երկիր	Հայաստան
Տեղագրություն	Հայաստան, Տավուշի մարզ, Կողբ
Դավանանք	Հայ Առաքելական Եկեղեցի
Թեմ	Տավուշի թեմ
Հոգևոր կարգավիճակ	Չգործող
Հիմնական ամսաթվերը	12-րդ դար
Ներկա վիճակ	Մասնակի վերանորոգված
Կազմված է	Գավիթ, Գերեզմանոց, Եկեղեցի Սբ. Աստվածածին և Մատուռ-դամբարան
Ժառանգության կարգավիճակ	մշակութային հուշարձան Հայաստանում
Ճարտարապետական ոճ	Հայկական
Կառուցման ավարտ	12-13-րդ դարեր
Հիմնադրված	12-րդ դար
Գմբեթ	1
	Mshkavank Վիքիպահեստում

Մշկավանք (նաև՝ Մշակավանք), միջնադարյան հայկական առաքելական չգործող վանական համալիր Հայաստանի Տավուշի մարզի Կողբ գյուղում^[2]^[3]^[4]^[5]։

Տեղադրություն և կարգավիճակ

Մշկավանքը գտնվում է Տավուշի մարզի Կողբ գյուղից 3 կմ հարավ՝ անտառապատ, բարձրադիր սարահարթի վրա^[2]^[3]^[4]։ Կողբից դեպի վանական համալիր առկա է գրունտային դժվարանցանելի ավտոճանապարհ։

Մշկավանքը ներառված է Հայաստանի պետական պահպանության հուշարձանների ցանկում «10.41.23» համարով^[2]։ Ներկայում հանդիսանում է չգործող վանական համալիր։

Պատմություն

Մշկավանքի կառուցման թվականի մասին հստակ հիշատակություններ չկան։ Կառույցի ճարտարապետական հորինվածքի հիման վրա կարելի է ասել, որ այն կառուցվել է 12-ից 13-րդ դարերում։ 13-րդ դարի պատմագիր Վարդան Արևելցու հիշատակության համաձայն մինչև 1219 թվականի երկրաշարժը Մշկավանքը կանգուն կառույց էր^[2]^[3]^[4]^[6]։

Հուշարձանը վերանորոգվել է 1955-1960-ական թվականներին ճարտարապետներ Հ. Հակոբյանի և Յու. Թամանյանի նախագծերով^[2]^[4]։ Նորոգման աշխատանքների ժամանակ ամրացվել են գավթի խաչաձևող կամարները և դրանց հենվող թաղերը։ Նորոգվել են պատերի քայքայված մասերը, խցերը, շքամուտքը, սալապատվել են տանիքները^[3]^[4]։

Ճարտարապետություն և կառուցվածք

Վանական համալիրը կազմված է եղել մի շարք շինություններից, որոնցից այժմ պահպանվել են Սուրբ Աստվածածին եկեղեցին, նրան կից գավիթը, հարակից գերեզմանոցը, կիսավեր մատուռը։ Հիմնական շինությունը կառուցված է դեղնակարմրավուն ֆելզիտի խոշոր սրբատաշ քարերով^[2]^[3]^[4]։ Վանքի մոտակայքում պահպանվել են վանքապատկան շինությունների ավերակներ։ Այն հայտնի է իր հարուստ խաչաքանդակներով և վիմական արձանագրություններով^[3]^[4]^[4]։

Եկեղեցի

Սուրբ Աստվածածին եկեղեցին քառակուսի հատակագծով միանավ դահլիճ է, որը ծածկված է կիսագլանային թաղով։ Արևելյան կիսաշրջանաձև խորանի երկու կողմերում գտնվում են երկհարկանի, նեղ ավանդատները։ Միակ մուտքը, որը բացված է արևմտյան կողմից, ձևավորված է զույգ կիսագլանիկներով և հյուսվածքանախշերով զարդարված, ուղղանկյուն շրջանակի մեջ առնված կիսաշրջանաձև կամարով, բացվում է դեպի գավիթը։ Եկեղեցու արևելյան ճակատը՝ ավագ խորանի պատուհանից վերև, հարդարված է ոճավորված խաչով, որի վերի թևին ցուլի գլուխ է քանդակված^[2]^[3]^[4]։

Տեղանքի ռելիեֆով պայմանավորված՝ եկեղեցու հատակը գավիթի հատակից նշանակալի բարձր է։ Այդ բարձրությունը ճարտարապետական առումով հաղթահարվում է քարե չորս աստիճաններով^[3]։

Գավիթ

Խաչվող կամարներով գավիթը հանդիսանում է վանական համալիրի հիմնական կառույցը։ Այն ունի փոխհատվող զույգ կամարների համակարգով անսյուն կենտրոնակազմ գավիթների հորինվածք՝ արևմտյան կողմից երկարացված լրացուցիչ տարածությամբ, որը գավթի քառակուսի մասից բաժանված է կլոր հատվածքի զույգ զանգվածեղ սյուներով։ Ունի քառալանջ կտուր։ Մուտքը արևմտյան ճակատից է։ Շքամուտքը երիզված է եռաստիճան ուղղանկյուն շրջանակներով^[2]^[3]^[4]։

Ըստ կառուցվածքային սխեմայի՝ Մշկավանքի գավիթը նման է Հաղպատի և Գանձասարի վանքերի գավիթներին և բացառիկ հետաքրքրություն է ներկայացնում հետազոտողների համար^[3]^[4]։