Sapieżyszki

Sapieżyszki
Zapyškis
	; Kościół św. Jana Chrzciciela
	Herb
Państwo	Litwa
Okręg	kowieński
Rejon	kowieński
Populacja (2001); • liczba ludności	; 254
Kod pocztowy	53083
	Położenie na mapie Litwy Sapieżyszki
	54°55′30″N 23°39′00″E/54,925000 23,650000
	Multimedia w Wikimedia Commons

Sapieżyszki (lit. Zapyškis) – dawne miasto, obecnie miasteczko na Litwie, nad Niemnem, w okręgu kowieńskim, w rejonie kowieńskim, siedziba starostwa Sapieżyszki; kościół, szkoła, urząd pocztowy.

Historia

Król Zygmunt I Stary podarował Sapieżyszki rodowi Sapiehów, który wybudował tu kościół i pałac (niezachowany). Andrzej Sapieha na pocz. XVII wieku sprzedał miejscowość Grzegorzowi Massalskiemu. Jego syn Aleksander miał córkę, która wstępując do zakonu bernardynek w Kownie, zapisała Sapieżyszki na rzecz klasztoru. W 1655 roku wojska moskiewskie spaliły miejscowość. Po III rozbiorze Rzeczypospolitej władze pruskie po 1795 roku dokonały kasaty zakonu i przejęły Sapieżyszki na własnością rządu pruskiego. W tym czasie Sapieżyszki wchodziły w skład prowincji Prusy Nowowschodnie. W latach 1807–1815 Sapieżyszki wchodziły w skład Księstwa Warszawskiego. Po klęsce Napoleona Sapieżyszki od 1816 roku do upadku powstania listopadowego w 1832 roku wchodziły w skład Królestwa Polskiego. W 1825 roku otrzymały prawa miejskie, które Rosjanie odebrali ukazem z 28 sierpnia 1870^[1] w ramach represji po powstaniu styczniowym. Do 1920 leżały w powiecie mariampolskim. W dniu 10 października 1920 r. na podstawie umowy suwalskiej miejscowość znalazła się w składzie Litwy kowieńskiej. W związku z zalewaniem domów, miejscowość obecnie znajduje się na terenie położonym wyżej, a miejsce dawnej zabudowy wyznacza jedynie gotycki kościół. W 1942 roku zbudowano kościół w wyżej położonej części miejscowości. Po 1945 roku Sapieżyszki znalazły się w składzie ZSRR. W tym czasie Sapieżyszki stały się siedzibą kołchozu specjalizującego się w hodowli ziemniaków oraz zbudowano dom kultury z platformą widokową. Od 1990 roku w Republice Litwy.

Zabytki

Kościół gotycki pw. św. Jana Chrzciciela zbudowany około połowy XVI wieku. Wg źródeł kościelnych świątynia powstała dopiero w 1578 roku, co oznaczałoby, że jego gotycka forma podczas budowy była już anachroniczna^[2]. Ze wzmianek wiadomo, że w 1667 roku kościół został poświęcony, co oznacza, że przypuszczalnie został wcześniej uszkodzony przez wojska Carstwa Moskiewskiego^[2]. W XVIII wieku dobudowano do fasady kościoła drewnianą dzwonnicę, która jednak nie przewyższała kalenicy szczytu (obecnie dzwonnica już nie istnieje). W 1812 roku wojska francuskie urządziły w kościele stajnię. Restaurowany w 1923 roku. W 1952 roku przeprowadzono kolejną renowację. Prezbiterium, poza niewielkimi partiami murów przy nawie głównej, jest rekonstrukcją^[3].
Kaplica cmentarna w stylu barokowym

Holocaust

Wg Raportu Jägera w 1941 roku, składające się z Niemców i Litwinów z Tautinio Darbo Apsaugos Batalionas przybyłe z Kowna Rollkommando Hamann zamordowało w Sapieżyszkach 47 mężczyzn, 118 kobiet i 13 dzieci spośród żydowskich mieszkańców miejscowości^[4]. Zamordowanych upamiętniono pomnikiem w języku hebrajskim i litewskim^[5].

Galeria

Kościół gotycki św. Jana Chrzciciela - fasada
Kościół gotycki św. Jana Chrzciciela - prezbiterium
Kaplica cmentarna
Wnętrze kaplicy cmentarnej

Przypisy

↑ Postanowienie z 3 (15) lipca 1870, ogłoszone 16 (28) sierpnia 1870 (Dziennik Praw, rok 1870, tom 70, nr 242, s. 189.
↑ ^a ^b Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, Tom X - wynik wyszukiwania - DIR [online], dir.icm.edu.pl [dostęp 2019-02-19] .
↑ Zapyškio bažnyčioje – praeities tarpsnių ženklai - SA.lt [online], sa.lt [dostęp 2019-02-21] (lit.).
↑ Holocaust Atlas of Lithuania [online], www.holocaustatlas.lt [dostęp 2019-02-19] .
↑ Bubnys A., Holokaustas Lietuvos provincijoje 1941 m.: žydų žudynės Kauno apskrityje – Genocidas ir rezistencija, Vilnius, 2002, no. 2 (12)

Zobacz też

miasteczka na Litwie

Linki zewnętrzne

Sapieżyszki, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. X: Rukszenice – Sochaczew, Warszawa 1889, s. 304 .

[1] Postanowienie z 3 (15) lipca 1870, ogłoszone 16 (28) sierpnia 1870 (Dziennik Praw, rok 1870, tom 70, nr 242, s. 189.

[:0-2] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, Tom X - wynik wyszukiwania - DIR [online], dir.icm.edu.pl [dostęp 2019-02-19] .

[3] Zapyškio bažnyčioje – praeities tarpsnių ženklai - SA.lt [online], sa.lt [dostęp 2019-02-21] (lit.).

[4] Holocaust Atlas of Lithuania [online], www.holocaustatlas.lt [dostęp 2019-02-19] .

[5] Bubnys A., Holokaustas Lietuvos provincijoje 1941 m.: žydų žudynės Kauno apskrityje – Genocidas ir rezistencija, Vilnius, 2002, no. 2 (12)

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

Przynależność wojewódzka	gubernia suwalska (1867–1915)
Gminy miejskie (→)	Balwierzyszki (do 1870) Mariampol Pilwiszki (do 1870) Preny Poniemoń (1836–1870) Sapieżyszki (do 1870)
Gminy wiejskie (→)	Aleksota Antonowo Balwierzyszki Chlebiszki Freda Gudele Jaworowo Kwieciszki Michaliszki Pilwiszki (od 1870) Pogiermoń Poniemoń (do 1868) Poniemoń-Pożajście (od 1868) Pożajście (do 1868) Szumsk Wejwery