Prijeđi na sadržaj

Italijanske jedinice u Jugoslaviji u Drugom svetskom ratu

Izvor: Wikipedija
Pokret italijanske biciklističke kolone ka Sinju 1941.
Italjianska oklopna kolona na Balkanu 1942.
Njemački i talijanski okupatori u Jugoslaviji, avgusta 1943.
Zarobljen italijanski oklopni voz, 1943.

Jugoslovensko ratište je bilo jedno od najvećih ratišta Kraljevine Italije u II svetskom ratu. U 1943. godini bilo je najmanje 17 talijanskih divizija u talijanskoj okupacionoj zoni Jugoslavije koja se protezala širokim pojasom Jadrana od Istre do Crne Gore.[1]

Glavni i jedini protivnik fašističke Italije bila je Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije. Glavni lokalni pomagači fašističke Italije bili su četnici, organizovani u formacije MVAC, kojih je na vrhuncu bilo oko 30.000.[2]

Italijanske jedinice

[uredi | uredi kod]

U napadu na Jugoslaviju su, između ostalih, učestvovale sledeće italijanske jedinice:

U gušenju ustanka u Crnoj Gori 1941. su učestvovale sledeće divizije:

Druga italijanska armija na jugoslovenskom ratištu je maja 1942. preimenovana u Visoku komandu oružanih snaga Slovenije-Dalmacije Supersloda (Comando Superiore FF. AA. 'Slovenia-Dalmazia' - Supersloda).[3] Supersloda je februara 1942. u svome sastavu imala sledeće jedinice[4]:

Pored toga, na području okupirane Jugoslavije su se nalazile i sledeće talijanske jedinice:

Pored italijanske vojske, pod njihovom komandom nalazile su se i kvislinške jedinice:

MVAC su uglavnom činili četnici i neke antikomunističke jedinice u Sloveniji.

Lokalni pomagači

[uredi | uredi kod]
Glavni članci: MVAC i Saradnja četnika sa snagama Osovine u Drugom svetskom ratu

Na području okupirane Jugoslavije, fašistička Italija je pronašla saradnike pre svega u redovima četnika, a na Kosovu u redovima balista.

Ustaška vlada se protivila talijanskoj upotrebi četnika, ali je ipak pristala na njihovu upotrebu. 19. juna 1942. godine u Zagrebu je zaključen sporazum Roata-Pavelić koji se ticao povlačenja oko polovice talijanskih snaga iz Zona II i III. Tim sporazumom italijanska komanda je reorganizovala četnike u Antikomunističku dobrovoljačku miliciju (ital. Milizia Volontaria Anti Comunista) za borbu protiv partizana i njihovih pristalica. Pavelićeva vlada je morala preuzeti teret održavanja četničke antikomunističke milicije na područjima obuhvaćenim ugovorom, s tim da četnici priznaju suverenitet NDH.[2]

Početkom jeseni 1942. godine 6. armijski korpus u svojim divizijama imao oko 15 bataljona MVAC — 10.000 do 12.000 pušaka; od toga, muslimanski bataljon MVAC u 6. korpusu je imao oko 2000 pušaka.[5] U 18. armijskom korpusu je bilo tada 5100 četnika Dinarske divizije.[5] Ukupno je u sastavu svih divizija 2. talijanske armije krajem februara 1943. godine bilo 22.126 »dobrovoljaca«: 20.514 pravoslavnih, 832 katolika i 780 Muslimana.[6] U talijanskim dijelovima marionetske Hrvatske bilo je 19.000 — 20.000 četnika u MVAC, a Talijani su ih opskrbili slijedećom opremom: sa 30.000 pušaka, 500 mitraljeza, 100 bacača, 15 artiljerijskih oruđa, 250.000 ručnih bombi, 7,000.000 metaka, 7.000-8.000 pari obuće. Ova lista vjerojatno ne uključuje oružje, municiju i opremu koja je četnicima isporučena za vrijeme operacije Weiss, (tzv. četvrte neprijateljske ofenzive), zimi 1942/1943, čije su količine morale biti znatne.[2]

Italijani i četnici uoči bitke na Neretvi.

Đujićeva Dinarska četnička divizija je bila jedna od najbrojnijih jedinica u sastavu italijanskih okupacionih trupa. Po podacima samog Đujića, sredinom ljeta 1942. imao je 12.240 »antikomunističkih dobrovoljaca«, i to: u Strmici 2400 (neposredna komanda Đujića), u Bosanskom Grahovu 2000 (Brane Bogunović), na Uilici i Dinari bosanskopetrovačkih četnika je bilo 500 (Mane Rokvić), na Otriću 1500 (Mirko Marić), u Pađenima 940 (Vlade Novaković), na Kosovu 4000 (Milan Miljević), u Topolju 100 (Nikola Berić), u Krupi 400 (Obrad Bijanko) i u Gračacu 600 (Dane Stanisavljević).[7]

MVAC je imao dva tipa formacija: naoružane jedinice i naoružane seljake. Četnik je plaćan sa 200 lira, komandir odjeljenja sa 400, a voda grupe sa 800 lira. Njihove porodice su od Talijana primale po 7 kilograma brašna, 15 kilograma povrća, 3 kilograma zeleni, 0,3 litre ulja i 0,6 kilograma šećera svakog mjeseca.[8]

16. jula 1942. četnički major Petar Baćović u izveštaju Draži Mihailoviću navodi detalje saradnje sa italijanskim okupatorom:

Svi četnički odredi na teritoriji Hercegovine legalizovani su kod Talijana, dobijaju hranu, oružje i municiju. Platu ne primaju samo im se po neki put u vidu pomoći dodeljuju manje svote novca.[9]

– Petar Baćović

Svi četnici na teritoriji zapadne Bosne, Like, Dalmacije i Hercegovine bili su legalizovani kod italijanske komande, dejstvovali su u tesnoj saradnji sa italijanskim trupama i predavali im sve zarobljene partizane i osumnjičene civile.[10] Četničke jedinice Crne Gore i Hercegovine bile su obavezne da prijave svaki svoj pokret italijanskim okupacionim vlastima.[11] Četnici u italijanskoj okupacionoj zoni primali su i visoke novčane nagrade za svakog ubijenog partizana.[12]

Za odbeglog ubijenog odmetnika komunistu Jagoša Kontića, primljena je na kasi divizije „Ferara" ucjena u iznosu od 30.000 (trideset hiljada lira). Kako je ubistvo imenovanoga na dan 14 januara 1943 izvršilo ljudstvo IV četničkog bataljona sa pridodatim žandarmima i nekim seljacima to mi hitno dostavite spisak lica koja su učestvovala u njegovom hvatanju i ubistvu uzimajući u obzir i žandarme i milicionare učesnike, kako bi im se primljena nagrada podelila.[12]

– Komandant pukovnik Bajo Stanišić

Jedan od najaktivnijih saradnika u Crnoj Gori bio je četnički vojvoda Pavle Đurišić, koji je u čast okupacionog guvernera Pirzio Birolija održao udvorički govor, nazivajući ga "velikim prijateljem srpskog naroda", koji će zavesti "red i mir u Crnoj Gori".[13]

Vojne operacije

[uredi | uredi kod]
Glavni članci: Operacija Alfa i Operacija Vajs

Operacija Weiss početkom 1943. godine, poznata kao četvrta neprijateljska ofanziva, je bila najveća operacija koju su italijanske u saradnji sa Vermahtom preduzele na jugoslovenskom ratištu. Italijanski general Roata, zapovednik italijanskih snaga u ovoj operaciji, je pod svojim komandom imao i 19.000 četnika:

Pod italijanskom komandom ima 19.000 četnika grupisanih u bande. Od ovih:

— 3000 duž železničke pruge Ogulin—Vrhovine,

— 8000 između Gračaca i Knina,

— 8000 u Hercegovini.[14]

– Izveštaj italijanskog generala Roatte nemačkom generalu Lohru od 3. januara 1943.

Ratni zločini

[uredi | uredi kod]
Masovno streljanje naroda u Crnoj Gori od strane italijanskih okupatora.

General Alessandro Pirzio Biroli, komandant italijanske 9. armije i okupacioni guverner Crne Gore, nakon izbijanja trinaestojulskog ustanka 1941. naredio je represalije nad celokupnim stanovništvom:

Uništiti žarišta ustanka kako u odnosu na pojedince tako — ukoliko je potrebno — i u odnosu na naseljena mjesta. Uzeti taoce iz naselja u oblasti gdje se razvijaju operacije i često ih mijenjati, tako da cijelo stanovništvo bude izloženo opasnostima eventualnih represalija.[15]

– General Armije Pirzio Biroli (15. jula 1941.)

U januaru 1942. godine Pirzio Biroli je izdao proglas kojim naređuje strijeljanje 50 talaca za svakog ubijenog i 10 talaca za svakog ranjenog italijanskog vojnika.[16]

Italijanska vojska je redovno palila čitavih sela tokom operacija protiv ustanka, o čemu svedoči sledeći izveštaj:

Italijani vrše akciju desnom stranom rijeke Zalomke t.j. preko Koleška, Slivalja, Dubljevića, Jugovića i Fojnice. Sela, odakle nije davan otpor pošteđena su. Sela, iz kojih je davan otpor popaljena su.[17]

– Izveštaj Štaba vojnočetničkih odreda za srez nevesinjski od 28. aprila 1942. četničkom predstavniku pri Komandi 2 italijanske armije o vojno-političkoj situaciji na području sreza
General Roatta posmatra taoce koje su streljali njegovi vojnici u Sloveniji 1942.

Italijanski general Mario Roatta je često izdavao naloge za uništavanje stanovništva na okupiranim područjima.[18] Naročito je surovo naređenje za »zimske operacije« od 16. januara 1943. kojim se nalaže da pripadnici italijanske vojske ubiju svakog stanovnika koga nađu na području operacija, bez obzira na to da li ima oružja ili nema ("ubiti svakog građanina"). Roata dalje zapoveda da se svi muški koji se nađu izvan područja operacija, od petnaeste godine naviše, upute u koncentracione logore, a sve kuće za koje se sumnja da pružaju utočište s partizanima, da se unište.[18] Usled ovog naloga generala Roate uništena su mnoga naselja i pobijeno na hiljade nevinog stanovništva Dalmacije, Like, Korduna i Gorskog Kotara.[18]

Tokom Pete neprijateljske ofenzive italijanski general Ercole Roncaglia je zapovedao "čišćenjem" partizana i njihovih simpatizera u Crnoj Gori, pri čemu je provođen teror nad civilnim stanovništvom:

SEKTOR „PODGORICA": Nastavlja se sa čišćenjem Pipera, u toku kojeg je zapaljeno oko stotinu kuća.

General Ercole Roncaglia, VI arm. korp.[19]
– Dnevni izvještaj komande italijanskog VI armijskog korpusa komandi Druge armije za 24. maj 1943 godine

Gubici

[uredi | uredi kod]

Prema službenom italijanskom priznanju, njihovi gubici u Jugoslaviji, od januara 1942. godine do marta 1943. god., bili su 5913 mrtvih i 7157 ranjenih. Drugi, tada još nepotvrđeni, izveštaji ukazuju da su samo u martu 1943. italijanski gubici u Jugoslaviji iznosili 1600 mrtvih i ranjenih i 1862 zarobljenih.[20]

Izvori

[uredi | uredi kod]
  1. ↑ Basil Davidson: PARTISAN PICTURE
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 Jozo Tomasevich: ČETNICI U DRUGOM SVJETSKOM RATU 1941-1945
  3. ↑ High Command of Armed Forces Slovenia-Dalmatia
  4. ↑ DISLOKACIJA POTČINJENIH KOMANDI I JEDINICA 2. ARMIJE 10. FEBRUARA 1942. GODINE
  5. ↑ 5,0 5,1 NOB u Dalmaciji, 4, 417.
  6. ↑ Jozo Tomasevich, Četnici u drugom svjetskom ratu, Zagreb 1979, 198.
  7. ↑ NOB u Dalmaciji, 3, 402.
  8. ↑ Jovo Popović, Marko Lolić, Branko Latas: Pop izdaje, Stvarnost, Zagreb, 1988.
  9. ↑ https://www.znaci.org/00001/4_14_1_121.htm
  10. ↑ https://www.znaci.org/00001/4_14_1_132.htm
  11. ↑ Naređenje četničke Komande Crne Gore i Hercegovine od 25. avgusta 1942. potčinjenim jedinicama o obaveznom prijavljivanju pokreta četničkih jedinica italijanskim okupacionim vlastima
  12. ↑ 12,0 12,1 http://pescanik.net/wp-content/PDF/optuznica.pdf
  13. ↑ Miodrag Zečević: DOKUMENTA SA SUĐENjA DRAŽI MIHAILOVIĆU, Beograd 2001: Saslušanje optuženih
  14. ↑ Zb. NOR, XIV/2, 1039.
  15. ↑ https://www.znaci.org/zb/4_3_4_2.pdf NAREĐENJE ALESANDRA PIRCIJA BIROLIJA OD 15. JULA 1941. GOD. ZA PREDUZIMANJE HITNIH MJERA NA TERITORIJI CRNE GORE RADI UGUŠIVANJA NARODNOG USTANKA
  16. ↑ Davide Conti, L'occupazione italiana dei Balcani. Crimini di guerra e mito della «brava gente» (1940-1943), Odradek, Roma 2008, pag. 129.
  17. ↑ https://www.znaci.org/00001/4_14_1_75.htm
  18. ↑ 18,0 18,1 18,2 SAOPŠTENJE BR. 7 Državne komisije za utvrđivanje zločina okupatora i njihovih pomagača
  19. ↑ https://www.znaci.org/zb/4_3_5_2.pdf
  20. ↑ https://www.znaci.org/00001/4_14_2.htm IZVEŠTAJ UREDA ZA STRATEGIJSKE SLUŽBE OD 5. MAJA 1943. O SARADNJI ČETNIKA SA OKUPATORIMA I USTAŠAMA U BORBAMA PROTIV NOV I POJ

Povezano

[uredi | uredi kod]

Vanjske veze

[uredi | uredi kod]
 Ovaj članak o historiji je u začetku. Možete pomoći Wikipediji tako što ćete ga proširiti.
Izvor: https://sh.wikipedia.org/w/index.php?title=Italijanske_jedinice_u_Jugoslaviji_u_Drugom_svetskom_ratu&oldid=42227909