Гбайя

Уикипедия — ашық энциклопедиясынан алынған мәлімет
Навигацияға өту Іздеуге өту
Гбайя
байя, манжа, мбакка, нгбакна
Бүкіл халықтың саны

1,0 млн.

Ең көп таралған аймақтар
 Орталық Африка Республикасы

760 000

 Камерун

150 000

 Конго Республикасы

10 000

Тілдері

гбайя тілі

Діні

дәстүрлі нанымдар

Гбайя (өз атауы: байя, манжа, мбакка, нгбакна)[1] — Орталық Африка Республикасының батысында (Банги қаласының шетіне дейін), Камерунның шығысында және Конго Республикасының солтүстігінде қоныстанған халық.[2] Жалпы саны 1050 мың адам. Негізгі қоныстанған елдері: Орталық Африка Республикасы - 760 мың адам, Камерун - 150 мың адам, Конго Республикасы - 10 000 адам.[3] Келесі этнографиялық топтарға бөлінеді: богото, бианди, були, т.б. Банда мен нгбандиге жақын.

Тілі

[өңдеу | қайнарын өңдеу]

Тілі - гбайя тілі.[4]

Діні

[өңдеу | қайнарын өңдеу]

Сенушілердің діни байланысы: дәстүрлі нанымдар, бір бөлігі - христиандар.[5]

Кәсібі

[өңдеу | қайнарын өңдеу]

Дәстүрлі кәсіптері қолмен атқарылатыне егіншілік (маниок, құмай, жержаңғақ, фонио, жүгері, мақта) және мал шаруашылығы (ірі қара және ұсақ мал). Қолөнерден - ағаштан ою, қыш бұйымдар жасау, қоржын, төсеніш, сөмке, т.б. жасау.[6]

Өмір салты

[өңдеу | қайнарын өңдеу]

Әлеуметтік ұйымның негізін көсемдер басқаратын рулар мен көпбалалы қауымдар құрайды. Неке вирилокальды. Ата-бабалар культі мен табиғат күштері, музыкалық-би фольклоры кең таралған.

Елді мекендері өзендердің бойында орналасқан. Тұрғын үйлері – қабырғалары сабан аралас саздан, кейде тоқылған және саз балшықпен сыланған, төбесі аласа сабанмен жабылған дөңгелек лашық тәрізді.

Дәстүрлі киімдері - жамбасты жауып тұратын мата кесіндісі.

Негізгі тағамдары – жарма, бәліш, көкөніс, банан, сүт, балық.[7]

Дереккөздер

[өңдеу | қайнарын өңдеу]
  1. ↑ Значение слова ГБАЙЯ в Современном энциклопедическом словаре https://slovar.cc/enc/sovremenniy/1837863.html
  2. ↑ Большая российская энциклопедия 2004–2017 https://old.bigenc.ru/ethnology/text/2346420
  3. ↑ Современная энциклопедия - гбайя http://www.terminy.info/literature/modern-encyclopedia/gbayya
  4. ↑ Современная энциклопедия Гбайя https://my-dict.ru/dic/sovremennaya-enciklopediya/199045-gbayya/
  5. ↑ Современная энциклопедия Гбайя https://my-dict.ru/dic/sovremennaya-enciklopediya/199045-gbayya/
  6. ↑ Народы и культуры Г https://travel-journal.ru/ethno/31/551/(қолжетпейтін сілтеме)
  7. ↑ народы мира / Гбайя http://www.etnolog.ru/people.php?id=GBAY
Бұл үлгіні қарау Бұл үлгіні талқылау Бұл үлгіні өңдеу
Африка халықтары
Бұл {{Әлем халықтары}} үлгісінің бір бөлігі
Ағаулар • Адангмелер • Акандар • Аквапимдер • Алжирлықтар • Алурлар • Амбунду • Амхаралар • Ангас • Ағылшын-африкалықтар • Ануак • Аргоббалар • Афарлар • Африканерлер • Ачемдер • Ачоли • Ашантилар • Багалар • Багирмилер • Баде • Бакве • Баланте • Бамбаралар • Бамилеке • Бамум • Бангилер • Банда • Банди • Бантулар • Баньяруанда • Барбалар • Бари (Африка) • Баса • Бассари • Басуто • Батеке • Бауле • Беджа • Бемба • Бена • Берберлер • Бете • Биафада • Бидього • Бини • Биралар • Биром • Биса • Боа • Бобо • Бозо • Боки • Болева • Бонго • Бони • Буби • Буллом • Бура • Бурун • Буса • Бушмендер • Ваи • Вала • Венда • Видекум • Волоф • Вуте • Га • Гандалар • Гбайя • Гбари • Гвере • Герелер • Гереро • Гимирра • Гишу • Гого • Гола • Гонга • Гонжа • Грустар • Гуан • Гураге • Гурма • Гусилер • Дагари • Даго • Дагомба • Дамара • Дан • Дасанеч • Джагга • Джанджэро • Джукун • Диалонке • Динка • Диола • Догон • Дуала • Дьюла • Загава • Занде • Зарамо • Зенага • Зұлыстар • Ибибио • Ивбиосакон • Игала • Игбира • Иболар • Иджо • Идома • Ила • Инеме • Ираку • Ирамба • Итсекири • Ишан • Йеен • Йорубалар • Кабилдер • Кабовердтер • Кабие • Каколе • Календжин • Камба • Камбари • Карамоджонг • Каре • Катаб • Кваву • Квени • Кемант • Кикуйю • Кинга • Кисси • Коалиб • Комолар • Конго • Конзо • Конкомба • Коно • Консо • Кордофан халықтары • Коса • Котоко • Кпелле • Креолдар • Кру • Куланго • Кунама • Куранко • Куриа • Кусаси • Кушиттер • Ланго • Ландума • Либериялықтар • Ливиялықтар • Лимба • Лоби • Лози • Лома • Лотуко • Луба • Лундалар • Луо • Лухья • Лучази • Луэна • Маба • Маврикийлер • Маврлар • Мака • Маконде • Макуа • Малагасийлер • Малинке • Мампрустар • Мандара • Манджак • Мандинго • Мано • Марги • Марокколықтар • Маса • Масаи • Матабеле • Мба • Мбете • Мбоши • Мбунда • Менде • Меру • Миджикенда • Моба • Монго • Моси • Мпонгве • Муби • Мумуйе • Мурле • Набдам • Налу • Нанкансе • Нанумба • Нгбанди • Нгонилер • Нгунди • Нзима • Нилоттар • Нубиялықтар • Нупе • Нуэр • Ньоро • Ньямвези • Ньянколе • Ньятуру • Овамбо • Овимбунду • Огонилар • Омето • Оромо • Педи • Пигмейлер • Пуну • Рега • Руанда • Рунди • Саката • Само • Сандаве • Сантомеліктер • Сара • Сахо • Свазилер • Сейшелдіктер • Сенуфо • Сере-мунду • Серер • Сидамо • Сисала • Собо • Сога • Сомалиліктер • Сомба • Сонгай • Сонинке • Суахили • Суба • Судандықтар • Сукума • Сусу • Таита • Талленси • Тем • Темне • Тенда • Тесо • Тетела • Тив • Тиграи • Тигре • Тикар • Торо • Тсаанги • Тсвана • Тсондар • Туарегтер • Тубулар • Тукулер • Тунистіктер • Туркана • Фанг • Фанти • Фернандино • Фипа • Фон • Фульбе • Фур • Ха • Хадза • Хасонке • Хаусалар • Хехе • Чамба • Чанга • Чига • Чокве • Шамбала • Шиллук • Шона • Эве • Экои • Этсако • Эфик • Якё • Яунде
«https://kk.wikipedia.org/w/index.php?title=Гбайя&oldid=3378632» бетінен алынған